Իմ սրտի մէջ մի երկիր կայ
Դո՛ւ ես Հայաստան,
Ես ապրում եմ քո սրտի մէջ
Իմ Հայաստան…
Մաննիկ Պէօրէքճեան-Աշրեան
Հայրենիքի վերանկախացման 28րդ տարեդարձին առիթով, վերոնշեալ երգի տողերը անգամ մը եւս յուզումով պարուրեցին հայրենակարօտ սփիւռքահայու սիրտս:
Սեպտեմբերի 21ը պատմական այն հանգրուանն է, որ մեզ կը կապէ Ա. հանրապետութեան ու պետականութեան վերականգման ամենամեծ տօնին՝ 1918ի Մայիսի 28ին ու նաեւ ապագայի «անկախ ու միացեալ» հայրենիքի ազգային մեր երազի իրականացման թիրախին:
Ծանօթ է, թէ Հայաստանի աշխարհագրական դիրքը զայն դարձուցած է, դարերու ընթացքին, կռուախնձոր արեւելեան ու արեւմտեան մեծ ուժերու միջեւ, յաճախ նաեւ բարբարոս հորդաներու ներխուժումի անցք:
Հինաւուրց ու բազմաչարչար մեր ազգի պատմութիւնը, սակայն, թէեւ լի է օտար լուծի տակ երկարատեւ մութ շրջաններով, բայց նաեւ վսեմ իտէալներու եւ ազատութեան ի խնդիր մղուած հերոսական պայքարներու շարան մըն է: Մեր հողին համար, մեր հաւատքին համար, մեր ազգային արժանապատուութեան համար անհաւատալի հերոսամարտեր ենք մղած:
Ո՞ր մէկը նշել: Պարսից ամենազօր կայսրութեան դէմ Աւարայրի ճակատամա՞րտը, ազատագրական պայքարի մեր ֆետայիներու սխրանքները, Ղարաքիլիսէի, Բաշ-Ապարանի, Սարտարապատի, ցեղասպանուած ազգի մը մահու կենաց վճռորոշ կռիւնե՞րը, Լիզպոնի հինգ անձնազոհ երիտասարդներուն ողջակիզո՞ւմը, Արցախի ազատագրական պայքա՞րը, քառօրեայ պատերա՞զմը…
Այսպիսին է մեր ժողովուրդը՝ պայքարունակ, բայց միայն վսեմ գաղափարներու իբր պաշտպան:
Ինչպէս կը գրէ Պարոյր Սեւակ՝
«Պարզապէս գիտենք…
Ուսուցման համար եւ աշակերտե՜լ
Գեղեցկի՜ն
Բարո՜ւն,
Վսեմի՜ն,
Լաւի՜ն…
Ոչ ոք չի տուժել զարկից մեր բազկի:
Եթէ գերել ենք՝
Լոկ մեր գրքերով.
Եթէ տիրել ենք՝
Լոկ մեր ձիրքերով…»
Հայերս, ուրեմն, աշխարհի որ անկիւնն ալ գտնուինք, կը պարտինք դառնալ, ազգային ինքնութեան խոր գիտակցութեամբ, մեր նախնիներու արժանի ժառանգորդները:
Մեր հոգու պարտքն է դասեր քաղել «եւ տառապած եւ փառապանծ» մեր հայրենիքի անցեալէն:
Վեց դարերու ստրկութենէ ետք ու ցեղասպանութենէն միայն երեք տարիներ վերջ, իր անկախ հայրենիքը վերականգնող ազգի մը զաւակները ըլլալու հպարտանքն ու լուրջ պատասխանատուութիւնը պէտք է ըլլայ մեր կեանքի միակ անշեղ ուղեգիծը:
Մայիսեան ոգիով տոկաց ողջ սփիւռքը իրեն պարտադրուած քաղաքական աքսորի դժնդակ պայմաններուն ներքեւ, Մայիսեան ոգիով, թէկուզ իր հոգւոյն խորը թաքուն պահուած, տոկաց նաեւ մեր ազգը 70 երկար տարիներ, պոլշեւիկեան ամբողջատիրական վարչակարգի երկաթէ վարագոյրի ետին: Անազատութեան ու քօղարկուած օտարացումի դէմ, հայրենի հողին ուժով, ծաղկեցուց իր մշակոյթը եւ ստեղծագործական տաղանդը, սպասելով այն օրհնեալ պահուն, ուր պիտի կարողանար բարձրացնել կրկին իր սեփական դրօշը ու միաձայնութեամբ քուէարկել իր անկախութեան ի նպաստ:
Այսպէս, Սեպտեմբերի 21ը եկաւ, եռագոյնով, օրհներգով ու զինանշանով, համայն հայութեան համար Մայիսեան ոգիի նոր հանգրուանը դառնալու:
Այժմ, մեր ազգային երթը միայն մէկ ուղի ունի՝ համահայկական ճիգերով եւ Հայ դատի իսկական տէր դառնալով հարթել ճանապարհը դէպի վերջնական յաղթանակ՝ Անկախ ու Միացեալ հայրենիք:
Թերեւս այս մէկը անուրջ թուի որոշ անձերու համար: Այստեղ, կ’արժէ մէջբերել փրոֆէսէօր Ռիչարտ Յովհաննէսեանի պատասխանը լրագրողի մը հարցումին, թէ ինչ յոյսերով այդքան պայքար կը մղէ Հայ դատի ուղղութեամբ: «Շատ պարզ է, կ’ըսէ փրոֆէսէօրը, մի՞թէ ասկէ քսան տարիներ առաջ անուրջ ու անհաւատալի չէր թուեր Սովետական Միութեան փլուզումը եւ Հայաստանի վերանկախացումը: Ինչո՞ւ ուրեմն, տարբեր քաղաքական պայմաններու ներքեւ, չի գայ նաեւ վերջնական յաղթանակի օրհնեալ օրը»:
Անտարակոյս, հեշտ չէ մեր իղձերու իրականացման ճանապարհը, յատկապէս հայրենազուրկ սփիւռքահայութեան համար:
Հին թէ նոր սփիւռք ազգի 70% կը կազմեն ու կը պարտին օտար ափերու վրայ հայ մնալ:
Նախապայման է, որ խոր համոզում դառնայ մեր մօտ, երջանկայիշատակ Գարեգին Ա. կաթողիկոսի յատկանշական արտայայտութիւնը՝ «Լիբանանը երկիրս է անշուշտ, բայց հայրենիքս Հայաստանն է»: Ամենայն յարգանքով ու երախտագիտական զգացումներով մեզ հիւրընկալող երկիրներուն հանդէպ, գիտակցինք, թէ մեր հայրենիքը Հայաստանն է, որ միշտ պէտք է ապրի մեր սրտերուն մէջ:
Հայրենասիրական երգի յաջորդ տողերը, սակայն, «ես ապրում եմ քո սրտի մէջ, իմ Հայաստան», հարցականով մը կը զբաղեցնեն միտքս: «Ես, սփիւռքահայս, ապրում եմ իսկապէ՞ս քո սրտին մէջ, իմ Հայաստան»: Արդեօ՞ք իշխանութեանց ու հայրենաբնակ ժողովուրդին համար հայրենակից եմ տեսականօրէն, բայց գործնականին մէջ, օտարացի:
Ի սրտէ կը մաղթեմ, որ շրջանցենք նման մտայնութիւնները եւ մեր սրտի մէջ ապրող հայրենիքը տէր դառնայ սփիւռքահայուն ու տեղ տայ անոր իր սրտին մէջ, որպէսզի Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիասնութիւնը չմնայ լոզունգ, այլ դառնայ դէպի հայավայել ապագայ առաջնորդող իրական միասնական ճամբայ, մինչեւ որ գայ այն երանելի օրը, ինչպէս կը գրէ պատմաբան Վահան Մելիքեան՝
«Մինչեւ պարզած սրտերը մեր
Դիպչին դաշտին,
Լուռ քաղաքին
Ու անսահման այդ
Սահմանից
Մի քայլ անեն
Քեզ, Անի»:
