ԿԸ ՅԻՇԵՄ ՈՒ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԵՄ

­Միհ­րան ­Քիւր­տօղ­լեան

­Չորս-հինգ ա­մի­սէ ի վեր ամ­բողջ աշ­խար­հը տագ­նա­պի մատ­նող եւ մարդ­կու­թիւ­նը անխ­նայ հա­րո­ւա­ծող սար­սա­փազ­դու պսա­կա­ձեւ ժահ­րը պատ­ճառ է, որ հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան յի­շա­տա­կու­մի եւ հա­մազ­գա­յին պայ­քա­րի վե­րա­նո­րոգ­ման՝ Ապ­րիլ 24ի հա­մար մի­ջո­ցա­ռում­ներ չկա­տա­րո­ւին այս տա­րի:
Մի­ջո­ցա­ռում­ներ ըլ­լան թէ ոչ, մենք՝ հա­յերս մեր մտքին մէջ ամ­րագ­րած ենք ար­դէն. «ԿԸ ՅԻՇԵՄ ՈՒ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԵՄ»…:
­Պե­տա­կա­նօ­րէն եւ ազ­գա­յին միաս­նու­թեամբ բա­նա­ձե­ւո­ւած այս պատ­գա­մը էա­պէս կ­’ար­տա­յայ­տէ ազ­գին 105ա­մեայ հե­տապն­դած ու տա­կա­ւին վճռա­բար հե­տապն­դե­լիք նպա­տա­կը, ո­րուն հա­մար ալ ար­դէն ան վե­րա­ծո­ւած է հայ զան­գուած­նե­րը հա­մախմ­բող մագ­նի­սի , ինչ որ տե­սանք ու ապ­րե­ցանք հինգ տա­րի ա­ռաջ՝ ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100-ա­մեա­կին:
Ան­շուշտ, մեր նա­հա­տակ­նե­րը ո­գե­կո­չե­լու, ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը յի­շե­լու եւ հա­տու­ցում պա­հան­ջե­լու հա­մար մենք չենք սպա­սեր մէկ օ­րո­ւան՝ Ապ­րիլ 24ին: ­Հայ մար­դը մնա­յուն կը յի­շէ, իսկ հա­յու­թեան քա­ղա­քա­կան կո­րի­զը՝ ­Հայ դա­տի յանձնա­խումբ ա­նու­նի տակ կամ այլ կո­չում­նե­րով, աշ­խա­տան­քի մէջ հե­տե­ւո­ղա­կան եւ հե­տապն­դու­մի մէջ ան­նա­հանջ՝ միշտ կը պա­հան­ջէ: ­Կը պա­հան­ջէ ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չու­մը եւ հա­տու­ցում: ­Տա­րի­նե­րու եր­կայն­քին, օ­րի­նա­կի հա­մար, քա­ղա­քա­կան, լրագ­րա­կան ու ա­կա­դե­մա­կան շրջա­նակ­նե­րու , ին­պէս նաեւ տար­բեր խորհր­դա­րան­նե­րու մէջ մեր ար­ձա­նագ­րած յա­ջո­ղու­թիւն­նե­րը յա­մառ հե­տապն­դում­նե­րու եւ ի գործ դրո­ւած հե­տե­ւո­ղա­կան ճի­գե­րու պեր­ճա­խօս ա­պա­ցոյց­ներն են, ո­րոնց­մէ նո­րա­գոյն յաղ­թա­նա­կը՝ Ա­մե­րի­կա­յի միա­ցեալ նա­հանգ­նե­րու ծե­րա­կոյ­տին ճա­նա­չու­մի ու դա­տա­պար­տու­մի միա­ձայն քո­ւէար­կու­թիւ­նը ե­ղաւ, նաեւ՝ ­Սու­րիոյ: Ս­փիւռ­քի մէկ դա­րեայ այս պա­հանջ­քին՝ ա­հա քսան տա­րի­նե­րէ ի վեր կը ձայ­նակ­ցի նաեւ վե­րան­կա­խա­ցած Հ.Հ.ի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը:
­Յի­շե’լը եւ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան մեր պա­հանջ­քը մշտա­տե՛ւ յի­շեց­նե­լը ոչ միայն ազ­գա­յին ար­ժա­նա­ւո­րու­թեան խնդիր­ներ են, այ­լեւ մեր դա­տը այժ­մէա­կան ու կեն­սու­նակ պա­հե­լու ե­զա­կի մի­ջոց­ներ են, նաեւ՝ անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն են:
­Յի­շել կը նշա­նա­կէ մտքե­րու մէջ վե­րա­կեն­դա­նաց­նել մեր նա­հա­տակ­նե­րը, ո­րոնք ան­մեղ զո­հե­րը ե­ղան ­Թոր­քիոյ գոր­ծադ­րած ցե­ղաս­պա­նու­թեան: ­Կը նշա­նա­կէ վե­րա­թար­մաց­նել նո­րա­հաս սե­րունդ­նե­րու կո­չու­մը, թէ ի­րե՛նք են տէ­րը սրբա­դա­սո­ւած մեր նա­հա­տակ­նե­րու կտա­կին: ­Կը նշա­նա­կէ յի­շեց­նել ա­նոնց, թէ ի­րե՛նք են ժա­ռան­գոր­դը այն բո­լո­րին, — հայ­րե­նա­կան հող, ստա­ցուածք, հա­զա­րա­մեակ­նե­րու քա­ղա­քակր­թա­կան ու մշա­կու­թա­յին հարս­տու­թիւն, — ո­րոնք մե՛րն են, մե­զի կը պատ­կա­նին , բայց որ խլո­ւած են մեզ­մէ:
Ա­հա թէ ին­չու կը յի­շենք ու կը պա­հան­ջենք:
Ա­հա նաեւ թէ ին­չու ­Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­կան ու մտա­ւո­րա­կան վեր­նա­խա­ւը, ժա­մա­նա­կի մո­ռա­ցու­մին ա­պա­ւի­նած, ա­մէն դա­ւի ու խար­դա­ւա­նան­քի դի­մեց, ա­մէն մի­ջոց ի գործ դրաւ, որ իր գոր­ծադ­րած ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը ջնջո­ւի թէ’ իր սե­փա­կան ժո­ղո­վուր­դի եւ թէ’ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան յի­շո­ղու­թեան մէ­ջէն:
­Քա­նի մը տա­րի ա­ռաջ, հա­մաշ­խար­հա­յին սփռու­մի ցան­ցով հռչա­կեալ հե­ռա­տե­սի­լի CNN կա­յա­նի հրա­ւի­րեալն էր ­Թուր­քիոյ օ­րո­ւան վար­չա­պետ, ներ­կա­յի նա­խա­գահ՝ Էր­տո­ղան, ո­րուն հարց կը տրո­ւէր հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան մա­սին: ­Վար­չա­պե­տի խու­սա­փո­ղա­կան պա­տաս­խան­նե­րուն դի­մաց , լրագ­րո­ղը կը կրկնէր հար­ցու­մը՝ իր խօ­սա­կի­ցը նե­ղի մատ­նե­լու եւ յստակ պա­տաս­խան մը կոր­զե­լու դի­տա­ւո­րու­թեամբ: Էր­տո­ղա­նի՝ պե­տա­կան մար­դու պա­տաս­խա­նին խտա­ցու­մը կա­րե­լի է հա­մա­րել հե­տե­ւեա­լը.
« Ես հարց չու­նիմ, որ քննար­կո­ւի ցե­ղաս­պա­նու­թեան մա­սին հա­յե­րու պնդու­մը եւ ա­տոր հա­մար ալ ար­դէն պաշ­տօ­նա­պէս ա­ռա­ջար­կած եմ ու կ­‘ա­ռա­ջար­կեմ հար­ցը դնել պատ­մա­բան­նե­րու սե­ղա­նին եւ սպա­սել ա­նոնց եզ­րա­կա­ցու­թեան: Ա­ւելց­նեմ, — կ­‘ը­սէր Էր­տո­ղան, — որ իմ ժո­ղո­վուր­դիս, թուրք ժո­ղո­վուր­դի յի­շո­ղու­թեան մէջ «հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւն» գո­յու­թիւն չու­նի: Ո­րե­ւէ վար­չա­պետ կամ կա­ռա­վա­րու­թիւն ինչ­պէ՞ս կրնայ հա­մար­ձա­կիլ իր ժո­ղո­վուր­դի յի­շո­ղու­թեա­նը պար­տադ­րել, որ ցե­ղաս­պա­նու­թեան հե­ղի­նակ ե­ղած է ինք…»:
Ա­հա­ւա­սիկ. յի­շո­ղու­թիւ­նը պա­տո­ւար դարձ­նե­լու եւ «­Հա­մո­զիչ» ե­րե­ւա­լու թրքա­կան նո­րա­գոյն խար­դա­ւա­նան­քը, ո­րու դէմ պայ­քա­րի գլխա­ւոր դրօ­շա­կի­րը ե­ղած էր ցե­ղաս­պա­նու­թեան վեր­ջին նա­հա­տակ­նե­րէն՝ հան­գու­ցեալ Հ­րանդ ­Տինք: Ան կեան­քի նպա­տակ դար­ձու­ցած էր, որ թուրք հան­րու­թեան յի­շո­ղու­թեան մէջ տեղ բա­նայ ու հոն զե­տե­ղէ ան­վի­ճե­լի ի­րո­ղու­թիւ­նը հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան եւ հայ­րե­նա­հա­նու­թեան: Ե­րախ­տա­շատ գործ, ո­րու շնոր­հիւ թուրք մտա­ւո­րա­կան­նե­րէ եւ հան­րու­թե­նէ շերտ մը, ինչ­պէս ­Նո­պե­լի մրցա­նա­կա­կիր Օր­հան ­Փա­մուկ, դա­սա­խօս ­Թա­ներ Աք­շամ, ցե­ղաս­պան ­Ճե­մա­լի լրագ­րող թո­ռը՝­Հա­սան ­Ճե­մալ, ի­րա­ւա­պաշտ­պան ու հրա­տա­րա­կիչ՝ ­Ռա­քըփ ­Զա­րա­քո­լու, քա­ղա­քա­կան մեկ­նա­բան՝ Ա­լի ­Պայ­րա­մօղ­լու, տի­կին­ներ՝ գրա­գի­տու­հի Է­լիֆ ­Շա­ֆաք, քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ՝ ­Չե­թին եւ շատ ու­րիշ­ներ, ո­րոնք հա­լա­ծան­քի են­թար­կո­ւե­լու գնով կը բարձ­րա­ձայ­նեն հա­յոց բռնի իս­լա­մա­ցում-թրքա­ցու­մը, ցե­ղաս­պա­նու­թեան ի­րո­ղու­թի­նը եւ ա­նոնց ճա­նա­չու­մը կը պա­հան­ջեն քա­ղա­քա­կան ի­րենց ղե­կա­վա­րու­թե­նէն:
Ան­շուշտ, միա­միտ պի­տի չըլ­լանք կար­ծե­լու, որ թրքա­կան այդ «շեր­տը» ան­պայ­ման գե­րա­գոյն ար­դա­րու­թեան մղու­մը ու­նի եւ պի­տի զօ­րակ­ցի՝ նաե’ւ ­հայ դա­տի ամ­բող­ջա­կան լուծ­ման՝ հայ­րե­նա­կան հո­ղե­րու ա­զա­տագ­րու­թեան մեր պայ­քա­րին: Ան­կաս­կած, որ ար­դա­րա­սի­րու­թեան բա­ժին մը կայ ա­նոնց վար­քագ­ծին մէջ, բայց կը կար­ծենք, թէ այդ մտա­ւո­րակն­նե­րուն մօտ կը գե­րակշ­ռէ այն հա­շո­ւար­կը , թէ թուրք կա­ռա­վա­րու­թեան կող­մէ հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նա­չու­մը ա­ւե­լի շա­հա­ւէտ է ­Թուր­քիոյ հա­մար, քան ժխտու­մը, պատ­մու­թեան խե­ղա­թիւ­րու­մը: Այդ­քա՛ն միայն: Ատ­կէ ան­դին, են­թադ­րե­լի է, որ ո­րե­ւէ թուր­քի հա­մար կը սկսի կար­միր գի­ծը: Ա­նոնց հա­շո­ւար­կը կը բխի ի­րենց երկ­րի շա­հե­րէն եւ մեր ան­յու­սա­հատ ու սաստ­կա­ցող հա­կա­թուրք պայ­քա­րէն:
­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չու­մի ու դա­տա­պար­տու­մի մեր պա­հանջ­քին բարձ­րա­ձայ­նու­մը նաե’ւ ­թուրք մտա­ւո­րա­կան շեր­տի մը կող­մէ, ան­պայ­ման որ ա­ռա­ւել շեշտ մը կու տայ ա­նոր ար­ձա­գան­գու­մին՝ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան, ինչ­պէս նաեւ թուրք հա­սա­րա­կու­թեան յի­շո­ղու­թեան մէջ:
Ինչ կը վե­րա­բե­րի հայ­րե­նա­կան հո­ղե­րու ա­զա­տագ­րու­թեան, շատ հա­ւա­նա­կան է, որ մեր այդ պայ­քա­րին մէջ­վա­ղը յո­ւա­խաբ ըլ­լանք նաեւ այն պե­տու­թիւն­նե­րէն, ո­րոնց խորհր­դա­րան­նե­րը ճանչ­ցած են ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը: ­Սա­կայն այս հա­ւա­նա­կա­նու­թիւ­նը չի նշա­նա­կեր, որ առ ո­չինչ հա­մա­րե­լով այդ ճա­նա­չում­նե­րը, պի­տի հրա­ժա­րինք ա­տոնց­մէ:
­Հայ­րե­նա­կան հո­ղե­րու ա­զա­տագ­րու­թիւ­նը մե’ր խն­դիրն է, մե՛ր ան­ժա­ման­ցե­լի դա­տը, մե՛ր ի­րա­ւուն­քը: Եւ ի­րա­ւուն­քի տի­րաց­ման ու­րիշ ճամ­բայ չկայ, բա­ցի պայ­քա­րէն: Ազ­գո­վի’ն, ո­գե­կա­նու­թեա՛մբ, միաս­նա­կա’ն­ ու ա­մուր շար­քե­րով:
Ս­կիզ­բէն-վերջ ան­կա­սե­լի պայ­քար է ար­դէն կեան­քը, իսկ պայ­քարն ալ կեանք է՝ թէ՛ սոս­կա­կան ան­հա­տին, թէ՛ ազ­գե­րուն հա­մար:
­Պատ­մու­թե­նէն ան­հետ կոր­սո­ւած ու մո­ռա­ցու­թեան տրո­ւած են այն ազ­գե­րը, ո­րոնք չեն հե­տե­ւած պայ­քա­րի տրա­մա­բա­նու­թեան:
­Մենք դա­րե­րու ա­ւե­րա­ծու­թիւն­նե­րէն, նոյ­նիսկ ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն ետք կա­րո­ղա­ցած ենք յա­րու­թիւն առ­նել եւ պատ­մա­կան մեր եր­թը շա­րու­նա­կել՝ պայ­քա­րով:
Ե­րե­սուն տա­րի ա­ռաջ ալ Ար­ցա­խի դա­տը ար­ծար­ծե­ցինք ու մեր ի­րա­ւուն­քը պա­հան­ջե­ցինք: Այդ պահ­մանջ­քը շա՜տ ար­ժեց մե­զի, բայց՝ տի­րա­ցանք ի­րա­ւուն­քին՝ պայ­քա­րով:
Ի­րա­ւուն­քը չի մեռ­նիր, ե­թէ ի­րա­ւա­տէ­րը չմոռ­նայ իր ի­րա­ւուն­քը , պա­հան­ջէ եւ պայ­քա­րի:
Ուս­տի՝ «ԿԸ ՅԻՇԵՄ ՈՒ ԿԸ ՊԱՀԱՆՋԵՄ»՝ ՊԱՅՔԱՐԵԼՈՎ…: