Եգիպտահայ Երուանդ Գանիմեան Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկին յանձնեց իր հօր վերարկուն: Հայրը` Էֆլաթոն Գանիմեանը, այս վերարկուն կրած է Մարաշէն մինչեւ Եգիպտոս գաղթի ճանապարհին:
Էֆլաթոն Գանիմեան բազմանդամ ընտանիքի մը` Յովհաննէս Գանիմեանի եւ Մարիամ Չալէյեանի եօթներորդ զաւակն էր, ծնած էր Մարաշ` 1900ի Օգոստոս 16ին:
Ինչպէս կը յայտնեն թանգարան-հիմնարկէն, 1920ի սկիզբը, երբ ֆրանսական զօրքերը կը հեռանային Մարաշէն, Էֆլաթոն Գանիմեան գաղտնի միանալով անոնց` հեռացած է հայրենի քաղաքէն: Ցուրտ եղանակային պայմաններուն դիմակայելու համար, Մարիամ` Էֆլաթոնի մայրը, իրենց տան գորգը վերաձեւած է վերարկուի եւ տուած որդիին: Ֆրանսական զօրքերուն հեռանալէն ետք, քեմալականները կը մտնեն Մարաշ, հայերը կը դիմեն ինքնապաշտպանութեան եւ շուրջ 20 օր կենաց ու մահուան կռիւ կը մղեն: Երիտասարդ Էֆլաթոն փրկուեցաւ վերահաս մահէն` նախապէս փախուստի դիմելով:
Էֆլաթոն Գանիմեան Եգիպտոս գաղթելէ ետք կ’ամուսնանայ Ազնիւ Օրջանեանի հետ եւ կ’ունենան հինգ երեխայ: Էֆլաթոն Գանիմեան մահացած է 1985ին:
Մարաշը (Գերմանիկէ) կը գտնուի Լեռնային Կիլիկիոյ մէջ` Ատանայէն մօտ 60 քմ. հիւսիս` Տաւրոսի լանջերուն, Սէյհան կամ Ճիհուն գետի արեւելեան հովիտին, այժմեան Թուրքիոյ մէջ:
Մարաշ անունը յայտնի է հին ժամանակներէն: Ան Կիլիկիոյ հայաշատ ու հարուստ քաղաքներէն էր: Դեռեւս խաչակրաց արշաւանքներու շրջանին (XI-XIII դարեր) Մարաշի եւ անոր շրջակայքը հայերը բնակչութեան գերակշռող տարրն էին: XVI դարուն Մարաշն անցած է Օսմանեան Թուրքիոյ տիրապետութեան տակ:
Ժամանակակից Մարաշը հիմնադրուած է XVII դարուն: Հայոց Ցեղասպանութենէն առաջ Մարաշն ունէր շուրջ 40.000 հայ բնակչութիւն, որոնք հիմնականին մէջ կը զբաղէին առեւտուրով, արհեստով, երկրագործութեամբ:
1918ին Մուտրոսի զինադադարէն ետք, երբ թրքական զօրքերը դուրս բերուեցան Կիլիկիայէն, շուրջ 25.000 մարաշցիներ, որոնք 1915ին քաղաքէն տարագրուած ու հրաշքով ողջ մնացած էին, վերադարձան իրենց հայրենի քաղաք:
Օգտուելով դաշնակիցներու միջեւ առաջ եկած հակասութիւններէն` Օսմանեան Թուրքիոյ արեւելեան կողմը Մուսթաֆա Քեմալի գլխաւորութեամբ հետզհետէ թափ առնող ազգայնական շարժումը սկսաւ նպատակաուղղուած բռնութիւններ կիրարկել հայ բնակչութեան դէմ` փորձելով կանխել անոնց վերադարձը:
1920ի Յունուար 21ին քեմալական զօրքերը յանկարծակի յարձակումով զգալի կորուստներ կը պատճառեն քաղաքին մէջ ամրացած ֆրանսական կայազօրին: 1920ին քեմալականները յաջողեցան պայմանաւորուիլ ֆրանսացիներուն հետ, որոնք իրենց զօրքերը դուրս հանեցին Կիլիկիայէն: Ֆրանսական հրամանատարութեան անորոշ դիրքորոշումը կը ստիպէ հայ բնակչութեան, խիստ անհաւասար պայմաններու մէջ, դիմել ինքնապաշտպանութեան: Ինքնապաշտպանական փոքրաթիւ ուժերն, այլեւս անկարող ըլլալով դիմակայել թրքական գերակշիռ ուժերուն, ստիպուած կ’ըլլան յանձնուելու թուրքերուն:
Շուրջ 20 օր տեւած գոյամարտը հայ ժողովուրդի պայքարելու վճռականութեան ապացոյցն էր:
Փրկուած մարաշցիներու պատառիկները ապաստան գտան Սուրիոյ, Լիբանանի, Կիպրոսի, Եւրոպայի, Պաղեստինի, Եգիպտոսի, Հարաւային Ամերիկայի եւ Ա.Մ.Ն.ի մէջ։
Մարաշցիները իրենց հայրենակիցներուն նիւթական ու բարոյական օժանդակութիւն ցոյց տալու համար 1924ին կը հիմնեն Մարաշի Հայրենակցական Միութիւնը:
Երեւանի արեւելեան կողմը հիմնադրուած աւանը, ուր բնակութիւն հաստատած են ներգաղթած մարաշցիները, ի պատիւ Մարաշի՝ անուանուած է Նոր Մարաշ:
Կեանք փրկած վերարկուն
Մարաշէն մինչեւ Եգիպտոս ու այսօր արդէն` Երեւան. Կեանք փրկած վերարկուի մը պատմութիւնը