«Իրանի կայունութիւնը առաջնահերթութիւն է…»

«ԱԼԻՔ»

Ի­րա­նում տե­ղի ու­նե­ցող վեր­ջին ան­ցու­դար­ձե­րը, որ­քան էլ յա­տուկ լի­նեն աշ­խար­հում գո­յու­թիւն ու­նե­ցող երկր­նե­րի ներ­քին ճգնա­ժա­մե­րին, մեզ հա­մար ա­ռանձ­նա­նում են ի­րենց բազ­մա­վեկ­տոր (բազ­մա­շա­ռա­ւիղ) ի­րա­վի­ճակ­նե­րով, ո­րոնք ի­րենց մէջ նե­րա­ռել են տնտե­սա­կան եւ հա­սա­րա­կա­կան խնդիր­ներ:

Այ­սօր, այս սիւ­նա­կում, ստեղ­ծո­ւած ի­րա­վի­ճա­կի շուրջ զրու­ցե­ցինք Հ.Յ.Դ. ­Բիւ­րո­յի ան­դամ ­Վի­գէն ­Բա­ղու­մեա­նի հետ, ով մեր հար­ցին մօ­տե­ցաւ բազ­մա­կող­մա­նի դի­տան­կիւն­նե­րից՝ թէ՛ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին, թէ՛ Ի­րան-­Հա­յաս­տան եւ թե­րեւս որ­պէս Ի­րա­նի կա­յու­նու­թեան պահ­պան­ման գլխա­ւոր եւ ա­մե­նաէա­կան գոր­ծօ­նի՝ ի­րա­վի­ճա­կի ա­մե­նա-ա­պա­հով հան­գու­ցա­լուծ­ման, ո­րից էլ կը բխեն ա­ռա­ջին եր­կու հիմ­նա­հար­ցե­րի պահ­պա­նու­մը:
­Պա­րոն ­Բա­ղու­մեա­նի կար­ծի­քով՝ այս­տեղ ար­տա­քին գոր­ծօ­նի դե­րը չպէտք է բա­ցա­ռել, ո­րը ակ­նա­ռու կեր­պով ե­րե­ւաց.- «­Ցան­կա­ցած հզօր եր­կիր նման ի­րա­վի­ճակ­նե­րում պէտք է լու­ծի ներ­քին խնդիր­նե­րը. ե­թէ թոյլ չես տա­լիս ներ­սում ա­ռա­ջա­նան դժգո­հան­քի հիմ­քեր՝ ար­տա­քին ու­ժե­րը չեն կա­րո­ղա­նայ ո­չինչ ա­նել: ­Հե­տե­ւա­բար, հաս­կա­նա­լով ի­րա­վի­ճա­կի զգօ­նու­թեան աս­տի­ճա­նը՝ ար­տա­քին մի­ջամ­տու­թիւն­նե­րի ա­ռում­նե­րով, քան­զի սա մշտա­պէս գո­յու­թիւն ու­նե­ցող ե­րե­ւոյթ է, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիւ լու­ծու­մը պէտք է գտնել ներ­քին հար­ցե­րի կար­գա­ւոր­ման եւ կա­յու­նու­թեան պահ­պան­ման մէջ: ­Կան հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ, ո­րոնք պէտք է տրո­ւեն ժո­ղովր­դին, դրա­նից օգ­տո­ւե­լու հա­մար՝ ա­ռող­ջա­պա­հա­կան, կեն­սո­լոր­տի հետ կա­պո­ւած եւ այլն. այ­սինքն՝ բազ­մա­շերտ հար­ցեր կա­րող են ստեղ­ծել նման խնդիր­ներ: Ես հա­մո­զո­ւած չեմ, որ կան միայն տնտե­սա­կան հար­ցեր, այլ կան նաեւ հա­սա­րա­կա­կան խնդիր­ներ, ո­րոնց լուծ­ման ե­ղա­նակ­նե­րը պէտք է գտնո­ւեն:
­Հար­ցի ա­ռողջ լուծ­ման բա­նա­լին ներ­քին դժուա­րու­թիւն­նե­րի վե­րա­ցումն է, պէտք է լսել եւ հար­թել ու ողջ ի­րո­ղու­թիւ­նը չպէտք է վե­րագ­րել միայն ար­տա­քին մի­ջամ­տու­թիւն­նե­րին, քան­զի այն չի կա­րող հար­ցե­րի ա­ռողջ լուծ­ման բա­նա­լին լի­նել»:
Անդ­րա­դառ­նա­լով այս ֆո­նին (խոր­քին) ­Հա­յաս­տա­նի վրայ թո­ղած ազ­դե­ցու­թեա­նը, Հ.Յ.Դ. ­Բիւ­րո­յի ան­դա­մը նշեց.- «­Մեզ հա­մար թէ՛ որ­պէս Ի­րա­նի հայ քա­ղա­քա­ցի եւ թէ որ­պէս ­Հա­յաս­տա­նի ա­պա­գա­յով շա­հագրգ­ռո­ւած հա­մայնք՝ չա­փա­զանց կա­րե­ւոր է Ի­րա­նի կա­յու­նու­թիւ­նը, Ի­րա­նի զար­գա­ցու­մը, ո­րը իր հեր­թին կա­րող է ա­պա­հո­վել նաեւ կա­յու­նու­թիւն, այ­սինքն՝ կա­յու­նու­թիւ­նը ին­քը բա­ցար­ձակ ար­ժէք լի­նե­լով հան­դերձ, ա­ռան­ձին չի կա­րող գո­յու­թիւն ու­նե­նալ, ե­թէ չկայ կող­քին զար­գաց­ման հնա­րա­ւո­րու­թիւն, չկայ խա­ղա­ղու­թիւն, չկան ճիշդ ղե­կա­վար­ման բո­լոր հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը:
Ի­րա­նի կա­յու­նու­թիւ­նը ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն է: Ի­րա­նի հո­ղա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թիւ­նը, ո­րը կա­րող է ցան­կա­ցած պա­հի խնդրոյ ա­ռար­կայ դառ­նալ, հիմ­նա­կա­նում ար­տա­քին ձգտում­նե­րի բե­րու­մով, սրանք բո­լո­րը մեզ հա­մար ծայ­րա­գոյն խնդիր­ներ կա­րող են ստեղ­ծել թէ՛ որ­պէս Ի­րա­նի քա­ղա­քա­ցի­ներ եւ թէ որ­պէս հա­մայնք եւ թէ որ­պէս ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թիւն: ­Բո­լորս գի­տենք, որ հա­րե­ւան­նե­րի մէջ ա­մե­նավս­տա­հե­լին եւ ա­մե­նադ­րա­կան մօ­տե­ցում ու­նե­ցո­ղը Ի­րանն է:
…­Տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին ա­ռու­մով մեր հիմ­նա­կան խնդի­րը մեր յա­րա­բե­րու­թիւնն է Ա.Մ.Ն.ի հետ: Այդ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի խոր­քում եր­կու հա­կադ­րու­թեան մեկ­նա­կէտ կայ՝ մէ­կը հե­գե­մո­նիկ (գեր-գա­հա­կա­լու­թիւն, միա­տի­րու­թիւն) կամ մե­ծա­պե­տա­կան տրա­մադ­րու­թիւնն է, ո­րը չի սի­րում ի­րա­կան ինք­նու­րոյն եր­կիր, սի­րում է բո­լո­րի վրայ ու­նե­նալ վե­րահս­կո­ղու­թիւն եւ բնա­կան է՝ Ի­րա­նը այդ հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը չի տա­լիս ի­րեն, սա ա­ռաջ­նա­հերթ հա­կադ­րո­ւող կէ­տե­րից մէկն է: Երկ­րորդ հա­կադ­րու­թեան կէ­տը Իս­րա­յէ­լի հարցն է. Իս­րա­յէ­լի հար­ցը նաեւ այն խնդիր­նե­րից է, որ Ա.Մ.Ն.ի, յատ­կա­պէս ներ­կայ ադ­մի­նիստ­րա­ցիան (վար­չա­կազ­մը) շատ հա­կո­ւած է դէ­պի այդ եր­կիր:
­Հե­տե­ւա­բար, այս­տեղ էլ մեր ճիշդ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը՝ դի­պուկ հա­կաիս­րա­յէլ, բայց ոչ ան­տե­ղի քայ­լե­րով ար­տա­ցո­լո­ւող, կա­րող է հար­ցե­րը ա­ւե­լի ճիշդ հու­նի վրայ դնել՝ մեր, որ­պէս Ի­րա­նի, բա­րե­կամ­նե­րի թի­ւը ա­ւե­լաց­նել, թշնա­մի­նե­րի թի­ւը նուա­զեց­նել եւ թոյլ չտալ, որ սկզբնա­կան յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րի հիմ­քե­րով հրահ­րո­ւին հա­կաի­րան տրա­մադ­րու­թիւն­ներ ար­տա­քին աշ­խար­հում:
Իմ մտա­հո­գու­թիւ­նը այս հար­ցում հե­տե­ւեալն է, ո­րը գա­լիս է ­Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի ժա­մա­նա­կա­կից պատ­մու­թիւ­նից, եւ կաս­կած չու­նեմ, որ Ա­մե­րի­կա­յի ներ­կայ վար­չախմ­բի մօտ կայ իշ­խա­նա­փո­խու­թեան ե­րա­զանք Ի­րա­նի նկատ­մամբ: Այս հար­ցը կա­րող է սրո­ւել, երբ որ Ա.Մ.Ն.ն­ ա­ւե­լի խո­ցե­լի ճա­կա­տի վրայ խնդիր չու­նի: ­Մենք միշտ պէտք է հա­շո­ւի առ­նենք, որ գո­յու­թիւն ու­նի ո՛չ շատ խե­լօք, ո՛չ շատ մտա­ծող Ա.Մ.Ն.ի ղե­կա­վա­րու­թիւն, ո­րը կա­րող է ճա­կա­տագ­րա­կան սխալ­նե­րի գնալ, եւ մենք չնա­յենք, թէ քա­նի որ սխալ է՝ ու­րեմն չեն ա­նի, պէտք է այն­պէս ա­նենք, որ այդ սխա­լը մեր կող­մից ղե­կա­վա­րե­լի լի­նի»:
Զ­րոյ­ցի ա­ւար­տին, որ­պէս հիմ­նա­կան մտա­հո­գու­թիւն՝ նա նշեց.- «Այ­սօր երկ­րի տնտե­սու­թեան հետ կա­պո­ւած խնդիր­ներ կան, ի հար­կէ սա ներ­քին տնտե­սու­թեան վրայ ան­շուշտ իր անդ­րա­դար­ձը կ­՛ու­նե­նայ ժո­ղովր­դի կա­րո­ղու­թեան ա­ռու­մով եւ նրանք (ար­տա­քին ու­ժեր) այն յոյսն են փայ­փա­յե­լու, որ ար­տա­քին ճնշում­նե­րի բե­րու­մով ծուն­կի կը բե­րեն Ի­րա­նին: ­Սա մենք պէտք է կա­րո­ղա­նանք ար­տա­քին եւ տնտե­սա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան ճիշդ դի­ւա­նա­գի­տու­թեան շնոր­հիւ նո­ւա­զա­գոյ­նի ի­ջեց­նել:
­Մեր ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը այս զգա­յուն պայ­ման­նե­րում պէտք է կա­րո­ղա­նայ իր տնտե­սա­կան, քա­ղա­քա­կան եւ ներ­քին հա­սա­րա­կա­կան մօ­տե­ցում­նե­րը կշռա­դա­տո­ւած դարձ­նի, ա­ւե­լի կուռ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն վա­րի, որ­պէս­զի կա­րո­ղա­նայ այս դժո­ւար պայ­ման­նե­րից եր­կի­րը ա­պա­հով դուրս հա­նի: