«Ա­րեւմ­տա­հա­յոց Ազ­գա­յին ­Հա­մա­գու­մար» մի­ջազ­գա­յին ոչ-կա­ռա­վա­րա­կան կազ­մա­կեր­պու­թեան հա­մա­նա­խա­գահ Ա­րա­գած Ա­խո­յեա­նի նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ՝ ճա­նա­չո­ղա­կան այ­ցով Ար­ցախ այ­ցե­լած խումբ մը թուրք հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան եւ մշա­կու­թա­յին գոր­ծիչ­ներ, ­Սեպ­տեմ­բեր 25ի, Ս­տե­փա­նա­կեր­տի մէջ հան­դէս ե­կած են մամ­լոյ ա­սու­լի­սով:
«Ար­ցախփ­րես»ի հա­ղորդ­մամբ` թրքա­կան ­Կա­նաչ­նե­րու եւ ­Ձա­խա­կող­մեան­նե­րու կու­սակ­ցու­թեան հիմ­նա­դիր ան­դամ, «Ան­գա­րա­յի մտքի հար­թակ» հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թեան ղե­կա­վար, ­Թուր­քիոյ 23րդ ­գու­մար­ման խորհր­դա­րա­նի պատ­գա­մա­ւոր Ու­ֆուք Ու­րաս ը­սած է, որ ի­րենք շատ տպա­ւո­րո­ւած են Ար­ցախ այ­ցե­լու­թե­նէն եւ ի­րենց ստա­ցած ջերմ վե­րա­բեր­մուն­քէն:
Ա­նոր խօս­քով` ի­րենք կողմ են, որ­պէս­զի ­Թուր­քիան ա­ռե­րե­սո­ւի իր պատ­մու­թեան հետ եւ ճանչ­նայ ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը, իսկ ատր­պէյ­ճա­նա­կան-ղա­րա­բա­ղեան հա­կա­մար­տու­թիւ­նը խա­ղաղ լու­ծում ու­նե­նայ:
«­Մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քի տե­սան­կիւ­նէ օ­րէնք կայ. ով սե­ղա­նին չի նստիր, ան ի­րա­ւա­ցի չէ: ­Պէտք է նախ եւ ա­ռաջ մէկ կողմ ձգել` ո՛վ է ի­րա­ւա­ցի եւ ո՛վ ոչ հար­ցը, ու ընդ­հա­նուր սե­ղա­նի շուրջ նստիլ` խօ­սե­լու եւ լու­ծում­ներ գտնե­լու հա­մար»,- ը­սած է Ու­ֆուք Ու­րաս եւ ա­ւել­ցու­ցած, որ Ար­ցա­խի մէջ պաշ­տօ­նա­տար­նե­րու կող­մէ հնչե­ցո­ւած այն միտ­քը, որ հար­ցե­րը պէտք է խա­ղա­ղու­թեամբ լու­ծո­ւին եւ ոչ թէ պա­տե­րազ­մով, այս ա­ռու­մով յու­սադ­րող է ի­րենց հա­մար:
Ըստ թուրք գոր­ծի­չին, հա­սա­րա­կու­թիւն­նե­րը ընդ­հան­րա­պէս հա­կո­ւած են միայն ի­րենց ցա­ւը տես­նե­լու, եւ շատ ժա­մա­նակ այդ ցա­ւե­րը մրցակ­ցու­թեան մէջ կը դնեն: «­Մենք պէտք է հասկ­նանք, որ ա­տոնք մեր ընդ­հա­նուր ցաւն են եւ այդ տե­սան­կիւ­նէ մօ­տե­նանք հար­ցե­րուն: ­Մենք թրքա­կան հա­սա­րա­կու­թեան մէջ լու­սա­ւո­րե­լու, տե­ղե­կաց­նե­լու այդ գոր­ծա­ռոյ­թը կը կա­տա­րենք եւ պի­տի փոր­ձենք այս այ­ցէն ետք եւս մեր տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րը փո­խան­ցել թուրք հան­րու­թեան»,- ը­սած է ան:
«Ար­ցախփ­րես»ի այն հար­ցադրման, թէ Ար­ցախ այ­ցե­լե­լէ ետք ար­դեօք չե՞ն վախ­նար Ատրպէյ­ճա­նի «սեւ ցու­ցակ»ին վրայ յայտ­նո­ւե­լէ՝ Ու­րաս պա­տաս­խա­նած է ա­սա­ցո­ւած­քով. «Ան ով անձ­րե­ւի տակ կը մտնէ, եր­բեք պէտք չէ վախ­նայ թրջո­ւե­լէ»: «­Չեմ գի­տեր` մեր այ­ցը քա­ղա­քա­կան ի՛նչ հե­տե­ւանք­ներ պի­տի ու­նե­նայ ­Պա­քո­ւի մէջ, ո­րով­հե­տեւ գի­տենք, որ հոն բո­ղո­քի ա­լի­քը մեծ է այս ա­ռու­մով, բայց կ­՛ու­զենք յայտ­նել, որ սա նաեւ ի­րենց հա­մար է: ­Մենք խա­ղա­ղու­թիւն կ­՛ու­զենք. ա­տոր հա­մար ալ այ­ցե­լե­ցինք Ար­ցախ»,- ը­սած է թուրք քա­ղա­քա­կան գոր­ծի­չը:
Իսկ գրող, հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծիչ ­Սա­յիտ ­Չէ­քի­նօղ­լու նշած է, որ ինք կու գայ այն­պի­սի տա­րած­քէ մը, ուր տա­րի­ներ շա­րու­նակ ցե­ղաս­պա­նու­թիւն գոր­ծուած է հա­յե­րու, ­Պոն­տո­սի յոյ­նե­րու եւ ա­սո­րի­նե­րու նկատ­մամբ: «Ես ցե­ղաս­պա­նա­գէտ եմ, ի­րա­ւա­պաշտ­պան եւ, հոս գա­լով, յան­գե­ցայ այն եզ­րա­կա­ցու­թեան, որ ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հար­ցի եւ Ար­ցա­խի հիմ­նախնդ­րի մի­ջեւ ինչ-որ ընդ­հա­նուր կապ կայ»,- ը­սած է Ս. ­Չէ­քի­նօղ­լու: Անդ­րա­դառ­նա­լով ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան խնդի­րին` թուրք մտա­ւո­րա­կա­նը դի­տել տո­ւաւ, որ Օս­մա­նեան ­Թուր­քիոյ դաշ­նա­կից­ներ ­Գեր­մա­նիան եւ Աւստ­րիան, ո­րոնք ժա­մա­նա­կին ի­րենց մեղ­քի բա­ժի­նը ու­նե­ցած են հա­յե­րու նկատ­մամբ ի­րա­կա­նա­ցո­ւած յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րուն մէջ, պաշ­տօ­նա­պէս ճանչ­ցած են ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը, սա­կայն ժա­մա­նա­կա­կից ­Թուր­քիան կը շա­րու­նա­կէ զայն մեր­ժել, ինչ որ կը դժո­ւա­րաց­նէ հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու վե­րա­կանգ­նու­մը: