Գահիրէի «Յուսաբեր» օրաթերթի աշխատակից Սագօ Արեանի հարցերուն
կը պատասխանէ «Ազատ Օր»ի խմբագիր ընկ. Քերոբ էքիզեան
Ի՞նչ են Աթէնք-Անգարա տագնապին խորքային պատճառները. միայն Միջերկրականեան ջուրերուն մէջ առկայ Յունաստանի ունեցած կազային պաշարներու խնդիրն է՞, թէ կան այլ պատճառներ։
Թուրքիոյ հակամարտութիւնը Յունաստանի հանդէպ բազմակաճատ բնոյթ մը ունի։ Անոր մէջ կարելի է դիտել ուժանիւթի խնդիրը, որ տարածուած է Էգէական ծովու եւ Միջերկրականի ջուրերուն վրայ, տասնամեակներէ ի վեր գոյութիւն ունի Կիպրոսի անլոյծ հարցը, ինչպէս նաեւ՝ հողային նկրտումները, որոնք կարելի է դիտարկել յունական կղզիներու եւ Թրակիոյ վրայ։ Յունաստան վերջերս նշեց Օսմանեան կայսրութեան լուծէն ազատագրուելու 200-րդ տարեդարձը։ Սակայն, երկու հարիւր տարիներու պատմութեան մէջ, Թուրքիա երբեք չհրաժարեցաւ իր ռազմատենչ երազներէն՝ դարձեալ իր լուծին տակ ունենալու Յունաստանի հողը։ Տնտեսական գործօնը եւս իր կարեւոր դերը կը պահէ այս հակամարտութեան մէջ, որովհետեւ թէ՛ ջուրերու ընդերքը, որ ուժանիւթային հսկայ ամբարներ կը պարունակէ, սակայն նաե՛ւ յունական կղզիներու զբօսաշրջական հարստութիւնը կը դառնան թրքական երազներու թիրախ։ Թրակիոյ պարագային, Թուրքերը կը փորձեն խանգարել Յունաստանը, թափանցելով շրջանի յոյն մահմետական տարրին մէջ, անոնց որպէս լծակ օգտագործելով պետութեան դէմ, «Փոմաք»ներու ցեղային ինքնութիւնը ներկայացնելով որպէս թրքական (անոնք թրքախօս են)։ Վերջին գրեթէ 20 տարիներուն, յատկապէս Էրտողանի վարչապետութեան եւ նախագահութեան տակ, Թուրքիոյ ծաւալապաշտական միտումները տարածաշրջանին մէջ ստացած են յստակ դիմագիծ, որուն դառն պտուղները արդէն կը ճաշակենք Արցախի վրայ։
Վերջին ամիսներուն այս «հակամարտութիւն»ը սրեցաւ, սակայն նկատելի է նաեւ, որ ամէն անգամ, որ Եւրոպական Միութիւնը տագնապին վերաբերեալ փորձէ «խօսք հասկցնել» Թուրքիոյ, Անգարա քայլ մը ետ քաշուի, սակայն նոյնպէս ալ չի հրաժարիր իր միտումներէն։
Տասնամեակներէ ի վեր Թուրքիան կանգնած է Եւրոպական Միութեան սեմին, սակայն դռները կը շարունակեն փակ մնալ։ Յստակ է, որ Ե.Մ. չի փափաքիր Թուրքիան որպէս եւրոպական ընտանիքի լիիրաւ անդամ տեսնել։ Անցեալին, Ե.Մ. «կը պահուըտէր» այսպէս կոչուած «թուրք եւ յոյն հակամարտութեան» ետեւ։ Երբ բաւական տարիներ առաջ Յունաստան յստակօրէն յայտնեց թէ դրական կը տեսնէ Թուրքիոյ ամբողջական անդամակցութիւնը, փաստօրէն խնդիրը փոխադրեց Ե.Մ. սեղանին վրայ, հարցին մէջ միջամուխ դարձնելով մնացեալ երկիրները եւս։
Այսօր, Էրտողանեան այլանդակ քաղաքականութեան լոյսին տակ, մասնաւորապէս երբ գաղթականներու խնդիրը ձիւնհալի մը նման կը սպառնայ Եւրոպային, վերջինը պարտաւոր է ամէն տեսակի օգնութիւն եւ աջակցութիւն ընձեռել Յունաստանին, որ մասնաւորապէս անցեալ Մարտին՝ համավարակի երեւման առաջին շրջանին, կարողացաւ ամուր պահել իր սահմանները գաղթականներու գրոհներուն դիմաց, որոնք Թուրքիոյ սպասարկութիւններու կազմակերպութեամբ քանիցս փորձեցին ճեղքել յունական (իմա եւրոպական) սահմանագիծը եւ Եւրոպան ողողել տասնեակ հազարաւոր գաղթականներով։
Եւրոպան «ստեպղինի եւ խարազանի» քաղաքականութամբ կը փորձէ մերթ պատժամիջոցներու, մերթ մեղմացման քաղաքականութեամբ կարգի բերել Թուրքիան։ Անշուշտ, արեւելեան Միջերկրականի ուժանիւթի հարցը կը շարունակէ բարդ թուաբանական խնդիր մը ըլլալ, որուն մէջ տակաւին ստոյգ չէ, թէ կողմերը ինչպէս պիտի կարողանան բոլորին գոհ պահել։
Աթէնքի ներքաղաքական շրջանակներու իրական տեսակէտը ի՞նչ է Թուրքիոյ «խառնակիչ» քաղաքականութեան վերաբերեալ, աւելին՝ կա՞ն կողմեր, որոնց կարգախօսն է «ամէն գնով լեզու գտնել Թուրքիոյ հետ»։
Յունաստան, իր վերջին յիսուն տարիներու պատմութեան մէջ, միշտ ներկայացած է համախոհութեան ուղերձներով, հաւատալով ազգերու եւ պետութիւններու խաղաղ գոյակցութեան եւ գործակցութեան սկզբունքին։ Մինչեւ հիմա չէ եղած որեւէ քաղաքական զգալի ուժ, որ երկխօսութեան հաւատք ընծայած չըլլայ։ Միաժամանակ, Յունաստան քաջ կը գիտակցի, որ դրացիի նկրտումները աննկատ պէտք չէ անցնել։ Երկու երկիրներու սպառազինութիւնը վկան է այս իրականութեան։
Մինչ յունական կողմը կը ներկայանայ անկեղծ միտումներով, թրքական քաղաքականութեան յստակ ձեւն ու ոճը, անոր ռազմավարական ուղղութիւնները մշտապէս երեւան կը բերեն երկրի ծաւալապաշտական երազները, որ աւելին ու աւելին պահանջելով կը փորձէ բանակցութիւններու սեղանին վրայ տկարացնել Յունաստանի դիրքը։
Յունաստան միշտ իր յստակ կեցուածքը ցոյց տալով ի նպաստ երկխօսութեան, այս անգամ աւելի վստահ կը ներկայանայ՝ նկատի ունենալով Միացեալ Նահանգներու նոր վարչակարգին հետ սերտ մօտեցումները, ինչպէս նաեւ Եւրոպական Միութեան կողմէ դրսեւորուած կեցուածքը։
Գալով Արցախեան հիմնախնդիրին, յունաց քաղաքական շրջանակները ինչպիսի՞ գնահատականներ տուին Արցախի մէջ հայոց ունեցած կորուստներուն եւ առհասարակ քաղաքական գնահատականներ եղա՞ն ստեղծուած իրավիճակին մասին։
Արցախի վերջին պատերազմի առաջին օրերուն, Յունաստան հանդէս եկաւ երկու կողմերուն հաւասարապէս մարտերը դադրեցնելու կոչով։ Այս կեցուածքը չէր տարբերէր արեւմտեան այլ երկիրներու «հաւասարութիւն» պահող, գրեթէ «չեզոք կեցուածք» որդեգրելու միտումէն։
Պէտք է յայտնել, թէ որոշ ժամանակ յետոյ Յունաստան աւելի յստակ կեցուածք ցուցաբերեց իր նպաստ Հայաստանի, պատերազմի ընթացքին յոյն արտաքին գործոց նախարարը այցելեց Երեւան, բայց ոչ Պաքու, յստակ ձեւաւորելով հայանպաստ քաղաքականութիւն մը, որ արդէն իր բազմամեայ արմատները նետած է երկու երկիրներու յարաբերութիւններուն մէջ։
Հոս, պէտք է կարեւորութեամբ նշել, թէ ներկայիս Յունաստանի եւ Ատրպէյճանի դիւանագիտական կապերը կը գտնուին իրենց ամէնէն ցած մակարդակին։
Տակաւին թարմ են Ալիեւի դիւանագիտութենէ զուրկ՝ յոյն նորանշանակ դեսպանի երեսին արձակած Յունաստանի դէմ իր մեղադրանքները։ Այս կապերը արդէն վատթարացան, երբ տարիները առաջ Ատրպէյճան չյաջողեցաւ նուաճել Յունաստանի բնական կազի պետական հաստատութիւնը, իսկ երկու երկիրներու ուժանիւթային գործակցութիւնը արդէն կորսնցուցած էր անցեալի ուժականութիւնը։
Կ՚ուզեմ նաեւ նշել բաւական խօսք եղած Յունաստան-Հայաստան-Կիպրոս եռակողմ ձեւաչափի գործակցութեան մասին, որ յատկապէս արցախեան պատերազմէն առաջ աւելի աշխուժ նախանշաններ տուած էր։ Թէեւ, ներկայ պայմաններուն տակ Հայաստանի արտաքին քաղաքականութիւնը շատ տկար վիճակի մէջ կը գտնուի, այսուհանդերձ՝ ձեւաչափի կարելիութիւնները առաւել զարգացման հեռանկարներ կրնան ունենալ։
Վերջին շրջանին նաեւ մենք նկատեցինք, որ հակաթուրք նոր ճակատ մը կը գոյանայ, որուն, Յունաստանէն զատ, անդամ են Կիպրոսը, Եգիպտոսը եւ Սէուտական Արաբիան։ Իրատեսական է՞ այս ճակատի արդիւնաւէտութիւնը, այդ մասին ի՞նչ տեղեկութիւններ ունիք։
Այս գործակցութիւնները ռազմաքաղաքական եւ մանաւանդ՝ ուժանիւթային շրջագիծէն ներս պէտք է դիտել։ Վերջին տարիներուն, Յունաստան կարողացաւ ձերբազատիլ զանազան կարծրատիպ ընբռնումներէ ու կաշկանդումներէ եւ բացուիլ դէպի Միջին Արեւելք՝ իր յարաբերութիւններուն մէջ ընդգրկելով թէ՛ Իսրայէլի հետ գործակցութիւնը, թէ՛ ալ Արաբական աշխարհի երկիրներուն հետ անցեալէն եկող յարաբերութիւնները։ Իսրայէլի հետ «EastMed» խողովակաշարի շինութիւնը, բայց նաեւ արաբական մնացեալ երկիրներուն հետ գործակցութեան ձեւաւորումը յստակ ուղերձներ կը ղրկեն Թուրքիոյ, որ ներկայիս Տաւութօղլուի «դրացիներուն հետ զերօ խնդիրներ»ու սկզբունքէն հասած է դիւանագիտական անելի առջեւ։ Յատուկ նշում պէտք է ընել Թուրքիոյ քայքայուած տնտեսութեան մասին, որ Սէուտական Արաբիոյ եւ այլ հարուստ երկիրներու նիւթական սռսկումներուն ապաւինելով, կը փորձէ ջլատել Յունաստանի մերձեցումը տարածաշրջանի երկիրներուն հետ։
Յունաստանի քաղաքական կեանքը ի՞նչ հունի վրայ է ներկայիս, այլ խօսքով՝ ի՞նչ խմորումներ կան երկրին մէջ, իշխանութիւն-ընդդիմութիւնը «խաղ»ը ինչ հունի վրայ է եւ այս բոլորին առընթեր հայկական համայնքի շահերը, որ քաղաքական կողմի ուղղութեան մօտ են։
Վերջին տասը տարիներուն, Յունաստան ճաշակեց տնտեսական սուր տագնապի ամէնէն ծանր ու նուաստացուցիչ պայմանները։ Միշտ ալ, կառավարութիւն-ընդդիմութիւն պայքարներու կիզակէտը եղած է տնտեսական եւ ընկերային քաղաքականութիւնը, երբեմն ալ արտաքին քաղաքականութիւնը։ Բոլորը լաւ կը հասկնան, թէ Յունաստան կարեւոր տեղ եւ գործ ունի Եւրոպական միութեան ընտանիքէն ներս, որու ստեղծած հասարակաց տնտեսական, քաղաքական եւ ընկերային միջավայրը ազդեցիկ գործօն մըն է Յունաստանի զարգացման համար։
Արտաքին քաղաքականութեան մէջ եւս հակամարտութիւն կայ, բայց նաեւ ժողովուրդին մէջ հաստատուած համոզումներ կան, թէ արտաքին ճակատի վրայ կարելի չէ փորձարկումներ ընել։
Յունահայ համայնքը գործուն քաղաքական մասնակցութիւն չունի յունական իրականութեան մէջ, ինչպէս կը պատահի Լիբանանի պարագային։ Որեւէ քաղաքական ուժ, որեւէ իշխող վարչակարգ միշտ ալ դրական եւ ջերմ կեցուածք ցուցաբերած է հայ համայնքին հանդէպ, անոր մէջ տեսնելով գործունեայ եւ աշխատասէր հաւաքականութիւն մը, որ նաե՛ւ Յունաստանի դիմագրաւած ազգային խնդիրներուն մէջ հայ-յունական աւանդական բարեկամութեան գործնական ջատագովն է։
«ՅՈՒՍԱԲԵՐ», 13 Ապրիլ 2021
