Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Հայ դատի յանձնախումբի
կազմակերպութեամբ
Թանէր Աքչամ ներկայացուց իր վերջին գիրքը՝
«Սպանութեան հրահանգներ» խորագիրով
Երկուշաբթի, 21 Մարտ 2022-ի երեկոյեան, Գոքինիոյ «Զաւարեան» կեդրոնին մէջ, Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Հայ դատի յանձնախումբը եւ «Փափազիսիս» հրատարակչատունը միասնաբար կազմակերպեցին թուրք հանրածանօթ փրոֆէսոր եւ Հայոց ցեղասպանութեան ուսումնասիրող Թանէր Աքչամի «Սպանութեան հրահանգներ» գիրքի յունարէն հրատարակութեան ներկայացումը, որ կատարեց այս առիթով Աթէնք ժամանած նոյնիքն հեղինակը։ Ելոյթին յատուկ ներկայութիւն եւ մասնակցութիւն ունեցաւ նաեւ Յունաստանի կրթութեան փոխնախարար եւ համալսարանի դասախօս պ. Ակելոս Սիրիղոս։
Հակառակ համավարակի ստեղծած պայմաններուն, սրահը կանուխէն լեցուն էր հայ եւ յոյն հոծ բազմութեամբ, որոնք եկած էին մօտէն լսելու թուրք ծանօթ մտաւորականը։
Ելոյթը իրենց ներկայութեամբ պատուեցին շրջանի հոգեւոր հովիւ Պարէտ քհնյ. Խաչերեան, Ազգային վարչութեան ատենապետ պ. Թագւոր Յովակիմեան եւ անդամները, Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Կեդրոնական Կոմիտէի ներկայացուցիչ ընկ. Հռիփսիմէ Յարութիւնեան եւ անդամները, Հայ Կապոյտ Խաչի, Համազգայինի եւ Հ.Մ.Ը.Մ.-ի Շրջանային վարչութիւններու կազմերը, տեղական վարչութիւններու անդամներ, Հ.Յ.Դ. Եւրոպայի Հայ դատի յանձնախումբի նախագահ ընկ. Գասպար Կարապետեան, շրջաններու կոմիտէներու անդամները, Յունաստանի պոնտական միութիւններու ուսուցչական կազմակերպութեան նախագահ պ. Եորղոս Փաւլիտիս, Յունաստանի մէջ ասորիներու միութեան նախագահ պ. Քիրիաքոս Պացարաս եւ այլ հիւրեր։
Ելոյթի բացումը կատարեց եւ ներկայացումը վարեց ընկ. Արշալոյս Սափրիչեան, որ հանգամանօրէն անդրադարձաւ ներկայացման նպատակին ու յատկապէս ներկայացուած գիրքի պարունակութեան։ Յատուկ նշում ըրաւ օրուան հիւրի՝ փրոֆ. Թանէր Աքչամի ակադեմական գործունէութեան ու մասնաւորապէս անոր կողմէ Հայոց ցեղասպանութեան ուսումնասիրութեան մասին։
Յաջորդաբար, անդրադարձ կատարեց առաջին խօսողի՝ կրթութեան փոխնախարար Ակելոս Սիրիղոսի ակադեմական եւ համալսարանական գործունէութեան, յունական եւ օտար համալսարաններու մէջ, ինչպէս նաեւ թուեց այն ակադեմական աշխատանքները, որ նախարարը հրատարակած է յատկապէս տարածաշրջանային պատմութեան ոլորտէն ներս։
Պ. Ակելոս Սիրիղոս բեմ բարձրանալով իր գոհունակութիւնը յայտնեց Թանէր Աքչամի ներկայութեան համար սրահէն ներս եւ ընդգծեց, որ պատմական ճշմարտութեան ուղղութեամբ պայքարող բոլոր մտաւորականներուն համար յատուկ նշանակութիւն ունի անհերքելի տուեալներու եւ փաստերու ճշգրիտ բացայայտումն ու ներկայացումը հանրութեան։
Յաջորդաբար, փոխ նախարարը խօսեցաւ գիրքին մէջ տեղ գտած փաստաթուղթերուն եւ իթթիհատական պարագլուխներուն կողմէ հրատարակուած գրաւոր հրահանգներուն մասին, որոնք բացայայտ կերպով կ՚ապացուցանեն Հայոց ցեղապանութեան անժխտելիութիւնը եւ փաստացի իրողութիւնը։ Նախարարը ողջունեց սրահէն ներս պոնտական եւ ասորական միութիւններու ներկայացուցիչները, նշելով թէ Օսմանեան Թուրքիոյ կողմէ կատարուած ցեղասպանութիւնները քրիստոնեայ տարրի ամբողջական վերացումը հետապնդող ծրագրուած ոճիր մըն էր. Հայոց ցեղասանութեան կողքին, նոյնքան կարեւոր եւ հրամայական է ասորական, յունական եւ պոնտական ժողովուրդներու սպանդներու միջազգային ճանաչումը։ Յարգելի խօսողը յատկապէս անդադարձաւ հայոց Նեմեսիսին, նշելով, թէ հայերը արդարահատոյց եղան այդ մեծ ոճիրին համար, ապա խօսեցաւ Սողոմոն Թեհլիրեանի դատավարութեան ու անոր ազատ արձակման մասին, որպէս մարդկային արդարութեան բարձր օրինակ։ Պ. Ակելոս Սիրիղոս յայտնեց, որ Թանէր Աքչամի աշխատանքը եւ գիրքի հրատարակութիւնը յատուկ տեղ կը գրաւէ ցեղասպանութիւններու բացայայտման եւ կանխարգիլման գործին մէջ։
Յաջորդաբար, ընկ. Արշալոյս Սափրիչեան բեմ հրաւիրեց եւ ներկայացուց օրուան գլխաւոր խօսող փրոֆ. Թանէր Աքչամը, տալով իր կենսագրական գիծերը, թուրք պետութեան կողմէ դիմագրաւած բանտարկութիւնները եւ չարչարանքները, ինչպէս նաեւ իր ակադեմական ամբողջ գործունէութինը Օսմանեան եւ արդի Թուրքիոյ գործած ոճիրներու բացայայտման մասին։
Փրոֆէսոր Աքչամ, սահիկներու օգնութեամբ իր ներկայացումը ծաւալեց անգլերէն լեզուով, որուն թարգմանութիւնը ձեռնհասօրէն եւ ամենայն ճշգրտութեամբ կատարեց ընկ. Արաքսի Աբէլեան-Գոլանեան, տալով պատմաբանի բացատրութիւններուն ամբողջական իմաստը։
Թանէր Աքչամ անդրադարձաւ գիրքին մէջ տեղ գտած փաստաթուղթերուն, որուն հիմքը կազմած է Արամ Անտոնեանի ծանօթ հրատարակութիւնը 1922-ին, ուր ան կարողացած էր իր ձեռքը առնել թուրք պաշտօնատար Նայիմ Էֆէնտիի յուշագրութիւնը եւ անոր մէջ տեղ գտած փաստաթուղթերու շարք մը, ինչպէս նաեւ յատուկ նշումներ կատարեց հայ կաթողիկէ վարդապետ Գրիգոր Կէրկէրեանին մասին, որ կարողացաւ իր մօտ հաւաքել նման փաստաթուղթերու եւ հրահանգներու պատճէնները, որոնց կ՚անդրադառնայ Աքչամ իր գիրքին մէջ։
Յաջորդաբար, ան ներկայացուց թրքական ժխտողականութեան եւ փաստագրութեան խեղաթիւրման քաղաքականութիւնը, որ օսմանեան պետութիւնը յղացած էր այն օրերէն երբ կը ծրագրէր ի գործ դնել Հայոց եւ արեւելքի քրիստոնեայ ժողովուրդներու ցեղասպանութիւնները։ Աւելի մանրամասնելով, գիրքի հեղինակը ցոյց տուաւ, թէ ինչպէս պետութիւնը այն ժամանակներէն ստեղծած էր շինծու եւ ստաբարոյ փաստաթուղթեր, միաժամանակ փորձած է անհետացնել իրական փաստաթուղթերը, որոնք Ցեղասպանութիւնը յղացողներու, ինչպիսին են Թալեաթ, Շաքիր եւ այլ պետական այրեր, հրահանգներն են հայ ժողովուրդի ամբողջական բնաջնջման համար։ Ան նաեւ յատուկ օրինակ բերաւ Գրիգոր Զօհրապի մահը ժխտող կեղծ փաստաթուղթերու առկայութիւնը, որոնք կը փորձեն հաստատել, թէ Զօհրապ մահացաւ սիրտի կաթուածէ։
Թաներ Աքչամ յայտնեց, թէ իր աշխատութիւնը կու գայ ամբողջութեամբ լրացնելու Արամ Անտոնեանի աշխատանքը եւ Կէրկէրեանի հաւաքածոն, խորազնին ուսումնասիրելով արխիւներ եւ արձանագրութիւններ, վերծանելով թրքական գաղտնածածուկ հեռագիրներու պարունակութիւնը եւ մէկ առ մէկ տապալելով թրքական վարկածները, իսկ իր աշխատանքը յենուած է իրական փաստերու եւ յուշագրութեան մէջ տեղ գտած փաստագրութեանց եւ պաշտօնական գրառումներու վրայ։ Ան նաեւ ըսաւ, թէ թրքական կողմը նոյնիսկ փորձած է հերքել Նայիմ Էֆէնտիի գոյութիւնը, ըսելով թէ ան ու իր յուշերը կեղծ են, սակայն նոյնինքն Թուրքիոյ պետական արխիւները ցոյց կու տան Նայիմի՝ որպէս օսմանեան բարձրաստիճան պաշտօնեայ գործելու ու անոր ունեցած բոլոր փաստերու ճշմարտացի ըլլալու իրողութիւնը։
Յաջորդեցին հարցումներ ներկաներուն կողմէ, որոնց փրոֆ. Աքչամ պատասխանեց հանգամանալից եւ սպառիչ բացատրութիւններով։
Փակելով գիրքի ներկայացման ելոյթը, ընկ. Արշալոյս Սափրիչեան մէջբերում մը կատարեց Աքչամի գիրքէն, թէ ճշմարտութիւնները միշտ կը բացայայտուին եւ լոյս կը սփռուի անոնց վրայ։ Շեշտեց, թէ ամէն անգամ, որ մանրակրկիտ եւ անաչար փաստագրական որոնումներ տեղի կ՚ունենան, ինչպիսին է Թանէր Աքչամի պարագան, ճշմարտութիւնը միշտ իր փայլուն երեսը ցոյց կու տայ։ Ան յոյս յայտնեց, որ Աքչամի աշխատանքը պիտի խթանէ նաեւ այլ մտաւորականներ ուսումնասիրելու թրքական պետութեան արխիւները եւ նշեց, թէ պարտք ունինք պահանջելու այս երկրի պետական արխիւներու բացայայտումը եւ արդարութեան վերականգնումը։
Աւարտին, փրոֆ. Թանէր Աքչամ անձնապէս մակագրեց իր գիրքի օրինակները։