Թագւոր Աւետիքեանի մահն ու յուղարկաւորութիւնը

25 ­Յու­լի­ս 1971-ին, եր­կա­րա­տեւ հի­ւան­դու­թե­նէ մը ետք, իր մահ­կա­նա­ցուն կնքեց ա­թե­նա­հայ ծա­նօթ ազ­գա­յին՝ ­Յու­նաս­տա­նի ­Կա­պոյտ ­Խա­չի ջերմ ու ան­կեղծ բա­րե­կամ ու բա­րե­րար ­Թագ­ւոր Ա­ւե­տի­քեան:
­Հան­գու­ցեա­լը ծնած էր Իզ­միր 1883-ին: ­Կա­նու­խէն կորսն­ցու­ցած ըլ­լա­լով հայ­րը՝ Ե­րե­միա Ա­ւե­տի­քեա­նը, նա­խակր­թու­թիւ­նը ա­ւար­տե­լէ ան­մի­ջա­պէս յե­տոյ ստի­պո­ւած էր նե­տո­ւիլ գոր­ծի աս­պա­րէզ:
­Նախ ե­ղած էր պաշ­տօ­նեայ համ­բա­ւա­ւոր ­Սիվ­րի­հի­սար­լեան-Ազ­նա­ւո­րեան կեր­պա­սե­ղէ­նի հաս­տա­տու­թեան մէջ, ա­պա՝ հա­զիւ 22 տա­րե­կա­նին հաս­տա­տած էր անձ­նա­կան գործ, — Եւ­րո­պա­յի հետ նե­րա­ծու­մի եւ ար­տա­ծու­մի ա­ռեւտ­րա­կան գրա­սե­նեակ: Իր աշ­խա­տա­սի­րու­թեան եւ արթ­նամ­տու­թեան շնոր­հիւ, ­Թագ­ւոր Ա­ւե­տի­քեան ի­րեն հա­մար բա­րե­կե­ցիկ կեանք մը ա­պա­հո­վե­լէ ետք, 1910-ին ա­մուս­նա­ցած էր ­Պո­լու­պէ­յեան ըն­տա­նի­քէն ազ­նիւ ու պար­կեշտ հա­յու­հի մը՝ օր. ­Ռո­զա­յի հետ ու կազ­մած ըն­տա­նե­կան եր­ջա­նիկ բոյն մը:
­Փոք­րա­սիա­կան ա­ղէ­տէն ետք, 1922-ին, հա­զա­րա­ւոր­նե­րու հետ ա­պաս­տա­նած էր այս ասպն­ջա­կան ա­փե­րը բազ­ման­դամ ըն­տա­նի­քով ու գրե­թէ կի­սա­մերկ:
­Զա­նա­զան գոր­ծեր փոր­ձե­լէ ետք, ­Թագ­ւոր Ա­ւե­տի­քեան, յա­մառ ու տքնա­ջան աշ­խա­տան­քով յա­ջո­ղած էր ստեղ­ծել բա­րե­կե­ցիկ կեանք մը: Իր ա­ռեւտրա­կան գոր­ծե­րուն զու­գըն­թաց, ­Թագ­ւոր Ա­ւե­տի­քեան ու­նե­ցած էր նաեւ հան­րա­յին գոր­ծու­նէու­թիւն: ­
Գո­քի­նիոյ Հ.Կ.­Խա­չի կազ­մու­թեան ա­ռա­ջին օ­րե­րուն 1926-ին, Ա­ւե­տի­քեան ե­ղած էր մաս­նա­ճիւ­ղի վար­չու­թեան ան­դամ, ինչ­պէս նաեւ տեղ­ւոյն ե­կե­ղե­ցիին եւ դպրո­ցին հո­գա­բար­ձու եւ աշ­խա­տած ե­ռան­դով ու նո­ւի­րու­մով: ­Տա­րի մը վերջ, 1927-ին, ե­ղած էր ­Գո­քի­նիոյ Հ.Կ.­Խա­չի «­Զա­ւա­րեան» վար­ժա­րա­նի գլխա­ւոր հիմ­նա­դիր­նե­րէն եւ վար­ժա­րա­նի նո­րա­կա­ռոյց շէն­քը ար­ձա­նագրուած էր իր ա­նու­նին: ­Թագ­ւոր Ա­ւե­տի­քեան 1956-ին ե­ղած էր Ա­թէն­քի «Ս. Գ­րի­գոր ­Լու­սա­ւո­րիչ» մայր ե­կե­ղեց­ւոյ ­Հո­գա­բար­ձու­թեան ան­դամ եւ ստանձնած՝ գան­ձա­պա­հի պաշ­տօ­նը: Ամ­բողջ քա­ռա­սուն տա­րի, ­Թագւոր Ա­ւե­տի­քեան իր բա­րո­յա­կան ու նիւ­թա­կան ա­ջակ­ցու­թիւ­նը ըն­ծա­յած էր Ա­թէն­քի եւ ­Բի­րէա­յի մեր ե­կե­ղե­ցա­կան, կրթա­կան եւ ազ­գա­յին գոր­ծե­րուն: Եր­կու շրջան, ե­ղած էր Ա­թէն­քի ընտ­րեալ պատ­գա­մա­ւոր ­Թե­մա­կան ժո­ղո­վին ու նաեւ ան­դամ՝ ­հա­շո­ւեքն­նիչ մարմ­ինի:
­Տա­րի­նե­րու յա­մառ եւ սպա­ռիչ աշ­խա­տան­քով՝ ­Թագ­ւոր Ա­ւե­տի­քեան տի­րա­ցած էր եր­կու շէն­քե­րու, մէ­կը Ա­թէն­քի մօտ ­Նէոս ­Գոզ­մոս թա­ղա­մա­սին մէջ երկ­յար­կա­նի տուն մը, ուր կը բնա­կէր 1930-էն 1952 եւ միւ­սը Ա­յիա ­Փա­րաս­քէ­վի ա­րո­ւար­ձա­նին մէջ ե­ռա­յարկ ա­մա­րա­նոց մը, ուր կը բնա­կէր մին­չեւ վեր­ջերս, իր կեան­քի ըն­կե­րոջ՝ տի­կին ­Ռո­զա­յին հետ: Այս եր­կու շէն­քե­րը, տէր եւ տի­կին ­Թագ­ւոր եւ ­Ռո­զա Ա­ւե­տի­քեան 1965-ին նո­ւի­րած էին ­Յու­նաս­տա­նի Հ.Կ.­Խա­չին, փա­փաք յայտ­նե­լով, որ յա­ռա­ջի­կա­յին ա­նոնց փո­խար­ժէ­քով՝ հայ ե­րի­տա­սար­դու­թեան եւ ընդ­հան­րա­պէս հա­յու­թեան հա­մար, Ա­թէն­քի մէջ կա­ռու­ցո­ւի ար­դիա­կան բո­լոր յար­մա­րու­թիւն­նե­րով օժ­տո­ւած ըն­դար­ձակ սրահ մը՝ որ կո­չո­ւի «­Թագ­ւոր եւ ­Ռո­զա Ա­ւե­տի­քեան» սրահ:
Այս իշ­խա­նա­կան նո­ւի­րա­տո­ւու­թեան առ­թիւ, ­Հայ ­Կա­պոյտ ­Խա­չի Շր­ջա­նա­յին վար­չու­թիւ­նը զա­նոնք ­Յու­նաս­տա­նի Հ.Կ.­Խա­չի բա­րե­րար­ներ հռչա­կած եւ ­Ֆիքս-­Տուր­ղու­թիի «­Լե­ւոն եւ ­Սո­ֆիա ­Յա­կո­բեան» վար­ժա­րա­նի մինչ այդ «­Հա­յաս­տան» կո­չո­ւող սրա­հը՝ պաշ­տօ­նա­կան ա­րա­րո­ղու­թեան մը ըն­թաց­քին, թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ ­Սա­հակ Ս. Արք. Այ­վա­զեա­նի եւ Ազգ. ­Կեդր. վար­չու­թեան ինչ­պէս նաեւ ժո­ղովր­դա­յին բազ­մու­թեան մը ներ­կա­յու­թեան վե­րա­կո­չած էր «­Թագ­ւոր եւ ­Ռո­զա Ա­ւե­տի­քեան» սրահ, որ­պէս­զի ա­նոնք ի կեն­դա­նու­թեան տես­նեն ի­րենց փա­փա­քին մաս­նա­կի ի­րա­գոր­ծու­մը:
­Թագ­ւոր Ա­ւե­տի­քեան, յա­ռա­ջա­ցած տա­րի­քի բե­րու­մով մէկ քա­նի տա­րիէ ի վեր քա­շո­ւած էր Ա­յիա ­Բա­րաս­քէ­վիի իր բնա­կա­րա­նը եւ վեր­ջին չորս ա­միս­նե­րուն, տկա­րու­թեան հե­տե­ւան­քով փո­խադ­րո­ւած էր Ա­թէն­քի դար­մա­նա­տու­նե­րէն մէ­կը, ուր ­Կի­րա­կի օր, ա­ւան­դեց հո­գին:
­Յու­ղար­կա­ւո­րու­թեան տխուր ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը կա­տա­րո­ւե­ցաւ Ա­թէն­քի «Ս. Գ­րի­գոր ­Լու­սա­ւո­րիչ» մայր ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ, նա­խա­գա­հու­թեամբ Ա­ռաջ­նոր­դա­կան փո­խա­նորդ ­Վար­դան ծ.վրդ. ­Տե­միր­ճեա­նի եւ մաս­նակ­ցու­թեամբ ­Ներ­սէս Աւ. քհնյ. ­Խո­շո­րեա­նի եւ ­Մատ­թէոս քհնյ. ­Բա­րա­ղա­մեա­նի, ինչ­պէս նաեւ Ա­թէն­քի եւ ­Գո­քի­նիոյ դպրաց դա­սե­րուն: ­Ներ­կայ էին Ազգ. ­Կեդր. վար­չու­թեան ատ­ենա­պե­տը եւ ան­դամ­նե­րը, Հ.Կ.­Խա­չի Շր­ջա­նա­յին վար­չու­թիւ­նը եւ մաս­նա­ճիւ­ղե­րու վար­չու­թիւն­նե­րը ի­րենց լրիւ կազ­մե­րով:
Ս­գա­կիր­նե­րու մէջ էին հան­գու­ցեա­լին այ­րին՝ տի­կին ­Ռո­զա Ա­ւե­տի­քեան, ազ­գա­կան­նե­րը եւ բա­րե­կամ­նե­րը: ­Դամ­բա­նա­կան­ներ խօ­սե­ցան ­Վար­դան ­Հայր ­Սուր­բը եւ տքթ. Ե­ղիա Ար­շա­կու­նի, ո­րոնք վեր ա­ռին հան­գու­ցեա­լին ազ­գա­յին գոր­ծու­նէու­թիւ­նը եւ մա­նա­ւանդ բա­րե­րա­րու­թիւ­նը, ի կեն­դա­նու­թեան իր կա­լո­ւած­նե­րը կտա­կե­լով Հ.Կ.­Խա­չին գործ­նա­կա­նա­պէս սա­տա­րե­լու հա­մար ա­նոր բա­րե­սի­րա­կան եւ մա­նա­ւանդ կրթա­կան մար­զէն ներս տա­րած աշ­խա­տան­քին: Ե­կե­ղե­ցա­կան ա­րա­րո­ղու­թեանց ա­ւար­տու­մէն ետք, ­Թագ­ւոր Ա­ւե­տի­քեա­նի մար­մի­նը փո­խադ­րո­ւե­ցաւ ­Գո­քի­նիոյ Եր­մա­նի­քա գե­րեզ­մա­նա­տու­նը, ուր տե­ղի ու­նե­ցաւ թա­ղու­մը:
­Ծաղ­կեպ­սակ­ներ ղրկած էին՝ իր այ­րին եւ Հ.Կ.­Խա­չի Շրջ. վար­չու­թիւ­նը:

Կ. ԽԱՉԵԱՆ