«Ազդակ» — ՎԱՀՐԱՄ ԷՄՄԻԵԱՆ

Չո­րեք­շաբ­թի՝ 18 Հոկ­տեմ­բեր 2017ին, Պ­րիւք­սէ­լի Հայ Տան մէջ ըն­թացք ա­ռաւ Եւ­րո­պա­յի հա­յու­թեան 4րդ հա­մա­գու­մա­րը, ո­րուն ա­ռա­ջին օ­րուան սկիզ­բը ող­ջոյ­նի խօս­քեր ար­տա­սա­նե­ցին Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բի նա­խա­գահ Գաս­պար Կա­րա­պե­տեան, Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Բա­կօ Սա­հա­կեան, Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս, Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան սփիւռ­քի նա­խա­րար Հ­րա­նուշ Յա­կո­բեան եւ Հ.Յ.Դ. Հայ Դա­տի Կեդ­րո­նա­կան Խոր­հուր­դի նա­խա­գահ Յա­կոբ Տէր-­Խա­չա­տու­րեան:
Գաս­պար Կա­րա­պե­տեան ամ­փոփ կեր­պով ներ­կա­յա­ցուց Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի գրա­սե­նեա­կի գոր­ծու­նէու­թեան հիմ­նա­կան կէ­տե­րը: Ան յայտ­նեց, որ ի­րենց հա­մար շատ կա­րե­ւոր էր 2015ին ու­նե­նալ Եւ­րո­պա­կան Խորհր­դա­րա­նին կող­մէ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման նոր բա­նա­ձեւ մը, ուր Թուր­քիան զերծ պի­տի չըլ­լար պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թե­նէ, ինչ­պէս 1987ի պա­րա­գա­յին: Ան նաեւ շեշ­տեց կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը Հա­յաս­տան-Եւ­րո­պա­կան Միու­թիւն յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն, Ջա­ւախ­քի եւ Ար­ցա­խի հար­ցե­րուն` նշե­լով, որ Ար­ցա­խի նա­խա­գահ Բա­կօ Սա­հա­կեան 3րդ­ ան­գամ ըլ­լա­լով կ­՛այ­ցե­լէր Պ­րիւք­սէլ, ուր կ­՛ու­նե­նայ կարգ մը հան­դի­պում­ներ:
Գաս­պար Կա­րա­պե­տեան ներ­կա­նե­րուն յայտ­նեց, որ կէ­սօ­րին ֆլա­մա­նա­կան խորհր­դա­րա­նին մէջ կը հաս­տա­տո­ւի Ար­ցա­խի հետ բա­րե­կա­մու­թեան խմբա­կը, իսկ Ուր­բաթ օր ֆրան­սա­խօս Ո­ւա­լո­նիոյ խորհր­դա­րա­նին մէջ եւս պի­տի կազ­մո­ւի նոյն­պի­սի խմբակ մը:

Նա­խա­գահ Բա­կօ Սա­հա­կեան Հ.Յ.Դ. Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի գրա­սե­նեա­կը պար­գե­ւատ­րեց «Ե­րախ­տա­գի­տու­թեան» շքան­շա­նով։
Ա­պա խօսք ա­ռաւ Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Բա­կօ Սա­հա­կեան, ո­րուն խօս­քի սկիզ­բը կար­դա­ցո­ւե­ցաւ նա­խա­գա­հա­կան հրա­մա­նա­գի­րը, որ Հ.Յ.Դ. Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի գրա­սե­նեա­կին կը պար­գե­ւէ «Ե­րախ­տա­գի­տու­թեան» շքան­շան: Ան նշեց, որ նշեալ գրա­սե­նեա­կը Ար­ցա­խի ա­մէ­նէն աշ­խոյժ գոր­ծըն­կեր­նե­րէն մէկն է, եւ վեր ա­ռաւ գրա­սե­նեա­կին գոր­ծու­նէու­թեան եւ մա­տու­ցած ծա­ռա­յու­թեան կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը: Նա­խա­գահ Սա­հա­կեան յայտ­նեց, որ այս խորհր­դա­ժո­ղո­վը լաւ հար­թակ է քննար­կե­լու հիմ­նախն­դիր­նե­րը եւ զար­գաց­նե­լու ծրա­գիր­նե­րը Ար­ցա­խի եւ Հա­յաս­տա­նի հետ:

Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս.- «­Հայ Դա­տի հե­տապն­դու­մը Աս­տո­ւա­ծա­տուր ի­րա­ւուն­քի հարց է»

Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կո­սը իր խօս­քին մէջ յայտ­նեց, որ Հայ Դա­տը մեր ե­կե­ղեց­ւոյ եւ յատ­կա­պէս Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան հա­մար գո­յու­թե­նա­կան ի­րա­ւուն­քի հարց է: Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը նշեց, որ մեր Դա­տը մարդ­կա­յին ի­րա­ւանց դատ է եւ, իբ­րեւ այդ­պի­սին, մե­զի հա­մար աս­տո­ւա­ծա­տուր ի­րա­ւուն­քի հարց է, որ ոե­ւէ մէ­կը չի կրնար խլել մեզ­մէ: «Իբ­րեւ ե­կե­ղե­ցի վե­րա­նո­րոգ թա­փով պի­տի շա­րու­նա­կենք հայ ժո­ղո­վուր­դի ի­րա­ւուն­քի դա­տը»,- յայտ­նեց Ա­րամ Ա. Կա­թո­ղի­կոս:
Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տը նաեւ շեշ­տեց, թէ Հայ Դա­տը քա­ղա­քա­կան հարց մըն է, որ պէտք է տե­ղա­փո­խո­ւի ի­րա­ւա­կան դաշտ` ա­ւելց­նե­լով, որ Մե­ծի Տանն Կի­լի­կիոյ Կա­թո­ղի­կո­սու­թիւ­նը ա­ռած է ա­ռա­ջին քայ­լը` Սի­սի Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան վե­րա­տի­րաց­ման հար­ցով դատ բա­նա­լով:
Ա­նոր խօս­քով` ազ­գա­յին պա­հան­ջա­տի­րու­թեան հիմ­քը նաեւ Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դի ինք­նիշ­խա­նու­թեան, ան­կա­խու­թեան ի­րա­ւուն­քի պաշտ­պա­նու­թիւնն ու ամ­րապն­դումն է:
«­Հա­յաս­տա­նը, Ար­ցա­խը, Հայ դա­տի գրա­սե­նեակ­նե­րը, մենք բո­լորս զա­նա­զան կեր­պով աշ­խա­տանք կը տա­նինք եւ պէտք է տա­նինք: Ես կը նկա­տեմ Հա­յաս­տա­նի եւ Ս­փիւռ­քի ամ­բող­ջա­կան զօ­րակ­ցու­թիւ­նը Ար­ցա­խի նկատ­մամբ: Մեր ժո­ղովր­դի ի­րա­ւունքն է Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թիւ­նը, ա­մէ­նէն ա­ռաջ ա­տի­կա մեր ժո­ղո­վուր­դի պատ­մա­կան ի­րա­ւունքն է, քա­նի որ մեր ժո­ղո­վուր­դը այն­տեղ է, Ար­ցա­խի մէջ: Մեր ժո­ղո­վուր­դը զայն չգրա­ւեց, ու­րիշ­նե­րը ու­րի­շին նո­ւէր տո­ւին: Մեր ժո­ղո­վուր­դը իր պատ­մա­կան հո­ղին վրայ է»,- ը­սած է ան` ընդգ­ծե­լով, թէ կա­րե­ւոր է նաեւ հար­ցի ի­րա­ւա­կան կող­մը, քա­նի որ ժո­ղո­վուր­դի ար­դար ի­րա­ւունքն է իր հո­ղին վրայ կազ­մա­կեր­պել իր ան­կա­խու­թիւնն ու ինք­նիշ­խա­նու­թիւ­նը:

Նա­խա­րար Հ­րա­նոյշ Յա­կո­բեան.- «­Զար­մա­նա­լի է, որ Ս­տա­լի­նի բռնա­րարք­նե­րը դա­տա­պար­տող Եւ­րո­պան չի դա­տա­պար­տեր Ար­ցա­խի բռնակ­ցու­մը Ատր­պէյ­ճա­նին»

Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան սփիւռ­քի նա­խա­րար Հ­րա­նոյշ Յա­կո­բեան պատ­մա­կան մեծ հնչե­ղու­թիւն ու­նե­ցող ի­րո­ղու­թիւն նկա­տեց Եւ­րո­պա­յի հա­յե­րու 4րդ խորհր­դա­ժո­ղո­վին կա­յա­ցու­մը: Ան անդ­րա­դար­ձաւ Եւ­րո­պա­յի մէջ հա­յու­թեան կա­տա­րած աշ­խա­տան­քին, ո­րուն հի­մամբ այդ­տեղ բնա­կող հա­յե­րուն կոչ ուղ­ղեց` ի­րենց գլու­խը բարձր պա­հե­լու եւ ի­րենք զի­րենք նկա­տե­լու եւ­րո­պա­ցի­նե­րուն հա­ւա­սար:
Ան հարց տո­ւաւ, թէ եւ­րո­պա­կան եր­կիր­նե­րը ին­չո՞ւ կը վախ­նան ըն­դու­նե­լու Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը` նշե­լով, որ այս­տեղ մենք պէտք է ա­ւե­լի յար­ձա­կո­ղա­կան ըլ­լանք: Եւ ա­ւելց­նե­լով, որ Ար­ցա­խը վե­րա­ծո­ւած է ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան փոք­րիկ ու գե­ղե­ցիկ կղզեա­կի, զար­մա­նա­լի նկա­տեց, որ Ս­տա­լի­նի բռնա­րարք­նե­րը դա­տա­պար­տող Եւ­րո­պան չի դա­տա­պար­տեր Ար­ցա­խի բռնակ­ցու­մը Ատր­պէյ­ճա­նին:

Յա­կոբ Տէր-­Խա­չա­տու­րեան.- «­Ճա­նա­չու­մէն ան­ցած ենք պա­հան­ջա­տի­րու­թեան եւ հա­տուց­ման հար­ցի հե­տապնդ­ման»

Հ.Յ.Դ. Հայ Դա­տի Կեդ­րո­նա­կան Խոր­հուր­դի նա­խա­գահ Յա­կոբ Տէր-­Խա­չա­տու­րեան նշեց, որ մենք ճա­նա­չու­մէն ան­ցած ենք պա­հան­ջա­տի­րու­թեան եւ ար­դէն հա­սած հայ­կա­կան ի­րա­ւա­կան հար­ցե­րու վեր­լու­ծու­թեան կեդ­րո­նի հաս­տատ­ման: Ան կա­րե­ւոր նկա­տեց հայ­րե­նի­քի պե­տա­կա­նու­թեան կա­յաց­ման օ­ժան­դա­կու­թիւ­նը, որ սփիւռ­քի ա­մէ­նօ­րեայ աշ­խա­տան­քը պէտք է ըլ­լայ: Ան նաեւ ընդգ­ծեց կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը Ա­րեւմտա­հա­յաս­տա­նի մէջ բնա­կող թա­քուն հա­յե­րու հար­ցին եւ ե­րի­տա­սար­դու­թիւ­նը ներ­կա­յի աշ­խա­տան­քին միաց­նե­լու հա­մար քա­ղա­քա­կա­նաց­ման յա­տուկ օ­րա­կար­գի գո­յու­թեան:
Ող­ջոյ­նի խօսք ար­տա­սա­նեց նաեւ Եւ­րո­պա­կան Խորհր­դա­րա­նի ան­դամ, Լիւք­սամ­պուր­կէն ե­րես­փո­խան Ֆ­րանք Էն­կել, որ ա­նուղ­ղա­կիօ­րէն ակ­նար­կե­լով Հա­յաս­տա­նին` յոյս յայտ­նեց, որ Եւ­րո­պա­կան Խորհր­դա­րա­նը դառ­նայ տու­նը այն­պի­սի եր­կիր­նե­րու, ո­րոնք ան­դամ չեն Եւ­րո­պա­կան Միու­թեան: Ան ցաւ յայտ­նեց, որ նա­խա­գահ Սա­հա­կեան Պ­րիւք­սէլ կը գտնո­ւի, սա­կայն ի­րենք չեն կրնար զինք հիւ­րըն­կա­լել Եւ­րո­պա­կան Խորհր­դա­րա­նին մէջ, այ­սու­հան­դերձ՝ յայ­տա­րա­րեց, որ այդ մէ­կը շու­տով կը կա­տա­րո­ւի:

Հա­մա­գու­մա­րին ա­ռան­ձին նիս­տե­րը

«­Հա­յա­պահ­պա­նում` գո­յա­տեւ­ման հիմ­նա­կան ազ­դակ» խո­րա­գի­րով ա­ռա­ջին կլոր սե­ղա­նին զրու­ցա­վարն էր «­Հա­մազ­գա­յին» կրթա­կան եւ մշա­կու­թա­յին միու­թեան Կեդ­րո­նա­կան Վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ Մկր­տիչ Մկր­տի­չեան, որ ընդ­հա­նուր գի­ծե­րու մէջ ներ­կա­յա­ցուց սփիւռ­քի կազ­մա­ւոր­ման պատ­մու­թիւ­նը, ա­պա՝ խօս­քը յանձ­նեց Մոն­րէա­լի Ս. Յա­կոբ վար­ժա­րա­նի հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թեան պա­տաս­խա­նա­տու Մ­հեր Գա­րա­գա­շեա­նին, որ նշեց, թէ հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թեան հար­ցը կա­րե­լի է տես­նել Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի օ­րե­րէն:
Ան յայտ­նեց, որ Ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն ետք մեր գլխա­ւոր հար­ցը հա­յա­պահ­պա­նումն էր, ո­րու վրայ հիմ­նո­ւե­ցանք Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճամ­բուն վրայ, եւ որ սա­կայն Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թիւ­նը ե­կաւ ցոյց տա­լու, թէ ա­ւե­լի լայն հի­մեր ու­նի: Ան նշեց հին ու նոր հար­ցեր.- «­Լե­զո՞ւ, թէ՞ ո­գի», «պատ­կա­նե­լիու­թեան զգա­ցո՞ւմ, թէ՞ լիար­ժէք ինք­նու­թիւն», «­Հա­յա­պահ­պա­նո՞ւմ, թէ՞ հա­յա­կեր­տում», «Ինչ­պէ՞ս սահ­մա­նել հայ­կա­կա­նու­թիւ­նը, ո՞վ է հա­յը» եւ «­Մայ­րե­նի լե­զու չկայ այ­լեւս», «­Հա­յե­րէ­նը տա՞ն լե­զու, թէ՞ 2րդ լե­զու»:
Ն­շե­լով, որ աշ­խա­տան­քը կ­՛ըն­թա­նայ դէ­պի վիր­թո­ւըլ աշ­խարհ, ան ա­ռա­ջար­կեց մաս­նա­գի­տա­կան ու­սում­նա­սի­րու­թեան վրայ հիմ­նո­ւած հա­մա­ցան­ցա­յին դպրոց մը` ա­զա­տե­լով քա­րե­ղէն դպրոց­ներ կա­ռու­ցե­լու բե­ռէն: Սահ­ման­ներ չու­նե­ցող սփիւռ­քի մը հա­մար աշ­խար­հագ­րա­կան սահ­ման­ներ չճանչ­ցող այդ­պի­սի դպրոց մը կրնայ մեծ բան փո­խել:
Փա­րի­զի Հ­րանդ Տինք վար­ժա­րա­նի ման­կա­վար­ժա­կան բա­ժի­նի պա­տաս­խա­նա­տու Կա­րա­պետ Տա­գէ­սեան սկիզ­բէն նշեց, որ իր խօս­քը են­թա­կա­յա­կան է եւ գի­տա­կան հի­մեր չու­նի: Անդ­րա­դառ­նա­լով սփիւռք-­Հա­յաս­տան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րուն ռազ­մա­վա­րա­կան բնոյթ ու­նե­նա­լուն մա­սին ե­ղած յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն, ան հարց տո­ւաւ, թէ սփիւռ­քը ա­տոր պատ­րա՞ստ է, սփիւռ­քը պի­տի ըն­դու­նի՞ ինք­նա­նո­րոգ­ման մի­ջոց­ներ գտնել:
Տա­գէ­սեան ներ­կայ ի­րա­վի­ճա­կը նկա­տեց ան­նա­խըն­թաց եւ ա­հա­զանգ հնչե­ցուց յա­ռա­ջի­կայ 50 տա­րո­ւան ըն­թաց­քին ինք­նու­թեան կո­րուս­տի վտան­գին մա­սին:
Ան նշեց, որ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան ան­կա­խու­թիւնն ու սփիւռք-­Հա­յաս­տան կա­պե­րը ո­րոշ չա­փով կը մեղ­մաց­նեն այս ըն­թաց­քը, սա­կայն ճա­կա­տա­գի­րը չեն փո­խեր, ո­րով­հե­տեւ սփիւռ­քը չ­՛ար­տադ­րեր:
Յու­նաս­տա­նի Հայ Կա­պոյտ Խա­չի Լե­ւոն եւ Սո­ֆիա Յա­կո­բեան Ազ­գա­յին Վար­ժա­րա­նի նախ­կին տնօ­րէն Միհ­րան Քիւր­տօղ­լեան ընդգ­ծեց ազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րու եւ կազ­մա­կեր­պո­ւա­ծու­թեան կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը` ա­ւելց­նե­լով, որ պե­տու­թիւ­նը ա­տոր գե­րա­գոյն օ­րի­նակն է:
Ան նշեց, որ սփիւռ­քը ներ­կա­յիս սկսած է մա­շիլ բազ­մա­թիւ պատ­ճառ­նե­րով, ո­րոնց բո­լո­րին յաղ­թա­հա­րու­մը մեր կա­րե­լիու­թե­նէն վեր է: Սա­կայն ա­նոնց­մէ 2ը կա­րե­լի է լու­ծել: Ս­փիւռ­քը կորսնցու­ցած է իր քա­ղա­քա­կան ջի­ղը եւ այդ պատ­ճա­ռով ալ մատ­նո­ւած ան­կազ­մա­կեր­պո­ւա­ծու­թեան: Քիւր­տօղ­լեան ը­սաւ, որ ան­տե­սե­ցինք հա­մա­ցան­ցը եւ չա­րիք նկա­տե­ցինք հա­մաշ­խար­հայ­նա­ցու­մը, փո­խա­նակ զայն իբ­րեւ ամ­րապնդ­ման մի­ջոց օգ­տա­գոր­ծե­լու:
Օ­րո­ւան 2րդ կ­լոր սե­ղա­նը կը կրէր «­Թուր­քե­ւատր­պէյ­ճա­նա­կան լո­պին Եւ­րո­պա­յի մէջ» խո­րա­գի­րը եւ ա­նոր զրու­ցա­վարն էր Հ.Յ.Դ. Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի գրա­սե­նեա­կի եւ­րո­պա­կան հար­ցե­րու պա­տաս­խա­նա­տու Հե­ղի­նէ Է­վի­նեան, որ ը­սաւ, թէ նիւ­թը շատ կա­րե­ւոր եւ այժ­մէա­կան է, եւ անհ­րա­ժեշտ է քննար­կել տար­բեր տե­սան­կիւն­նե­րէ:
Ան նշեց, որ թուր­քե­ւատր­պէյ­ճա­նա­կան լո­պին կ­՛օգ­տա­գոր­ծէ 6-7 փաս­տարկ­ներ, սա­կայն նաեւ ոչ-օ­րի­նա­կան մի­ջոց­ներ, ո­րոնք կ­՛առն­չո­ւին փտա­ծու­թեան:
«­Հա­յաս­տա­նի եւ­րո­պա­ցի բա­րե­կամ­ներ» կազ­մա­կեր­պու­թեան ե­րե­ւա­նեան գրա­սե­նեա­կի ծրա­գիր­նե­րու ղե­կա­վար Տա­թե­ւիկ Հայ­րա­պե­տեան յայտ­նեց, որ կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը 6 հո­գի­նոց խումբ մըն է, որ կը գոր­ծէ Պ­րիւք­սէ­լի եւ Ե­րե­ւա­նի գրա­սե­նեակ­նե­րուն ճամ­բով: Ան ներ­կա­յա­ցուց շարք մը թրքա­կան եւ ատրպէյ­ճա­նա­կան լո­պիիս­տա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներ եւ ա­նոնց գոր­ծու­նէու­թեան ուղ­ղու­թիւն­նե­րը: Հայ­րա­պե­տեան նշեց, որ եր­կու եր­կիր­նե­րու լո­պիիս­տա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րը կը գոր­ծակ­ցին ո­րոշ հար­ցե­րու շուրջ: Ան ցաւ յայտ­նեց, որ Եւ­րո­պա­յի մէջ, ուր ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւն կը քա­րո­զո­ւի` դրա­մի ազ­դե­ցու­թեան տակ ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան ու մարդ­կա­յին ի­րա­ւանց դէմ գոր­ծու­նէու­թիւն կը ծա­ւա­լի:
Լ­րա­տո­ւա­կան ու­սում­նա­սի­րու­թեանց շարք մը ու­սում­նա­րան­նե­րու հիմ­նա­դիր Մու­րատ Փա­փա­զեան յայտ­նեց, որ թրքա­կան եւ ատր­պէյ­ճա­նա­կան լո­պի­նե­րը նոյնն են, ու­նին նոյն­պի­սի մի­ջոց­ներ եւ պե­տա­կան տնտե­սա­ւո­րում, եւ ո­րո­շած են ա­մէն գնով ոչն­չաց­նել հայ­կա­կան լո­պին: Ան նաեւ նշեց, որ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը չի տնտե­սա­ւո­րեր հայ­կա­կան լո­պին, իսկ թուր­քե­րը եւ ատր­պէյ­ճան­ցի­նե­րը կը տնտե­սա­ւո­րո­ւին ի­րենց պե­տու­թիւն­նե­րուն կող­մէ, այդ պատ­ճա­ռով ալ կը նկա­տո­ւին Էր­տո­ղա­նի եւ Ա­լիե­ւի գոր­ծա­կալ­ներ, իսկ հա­յե­րը` ի­րենց եր­կիր­նե­րու քա­ղա­քա­ցի­ներ:
Տե­ղե­կա­տո­ւա­կան անվ­տան­գու­թեան եւ լրա­տո­ւա­մի­ջոց­նե­րու մաս­նա­գէտ Սա­մուէլ Մար­տի­րո­սեան յայտ­նեց, որ ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րուն վրայ աշ­խոյժ կեր­պով կ­՛ըն­թա­նայ հայ-թրքա­կան հա­կա­մար­տու­թիւ­նը, եւ այ­սօր ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րը կը նկա­տո­ւին ճա­կատ­նե­րէն մէ­կը: Այդ ցան­ցե­րուն մէջ սկսած է Թուր­քիոյ եւ Ատր­պէյ­ճա­նի սեր­տա­ճում, եւ այդ­տեղ մեծ ազ­դե­ցու­թիւն ու­նին թրքաբ­նակ ատր­պէյ­ճան­ցի­նե­րը:
Ան նշեց, որ ատր­պէյ­ճա­նա­կան կող­մը Թուր­քիա­յէն ա­ւե­լի յար­ձա­կո­ղա­կան է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ժխտման հար­ցին մէջ, իսկ փո­խա­րէ­նը` թուրք ազ­գայ­նա­կան­նե­րը ա­ւե­լի աշ­խոյժ են ար­ցա­խեան տագ­նա­պին վե­րա­բե­րող նիւ­թե­րուն մէջ: Եր­կու կող­մե­րը կ­՛օգ­տա­գոր­ծեն մեծ թի­ւով հա­մա­ցան­ցա­յին քա­րոզ­չա­կան աշ­խա­տող­ներ:
Օ­րո­ւան վեր­ջին կլոր սե­ղա­նին, որ կը կրէր «­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նա­չում եւ հա­տու­ցում­ներ» խո­րա­գի­րը, զրու­ցա­վարն էր «ար­դա­րու­թեան եւ մարդ­կա­յին ի­րա­ւանց հայ­կա­կան ի­րա­ւա­բա­նա­կան կեդ­րոն»ի տնօ­րէն­նե­րու խոր­հուր­դի ան­դամ Գէորգ Յա­կոբ­ճեան:
Մի­ջազ­գա­յին ի­րա­ւուն­քի փոր­ձա­գէտ Վ­լա­տի­միր Վար­դա­նեան յայտ­նեց, որ փոխ-հա­տու­ցու­մը շատ կա­րե­ւոր է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ի­րա­ւա­կան թղթած­րա­րին հա­մար: Ան ը­սաւ, որ Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը այն ե­զա­կի յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րէն է, որ ուղ­ղո­ւած է մարդ­կա­յին ինք­նու­թեան դէմ` ա­ւելց­նե­լով, որ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մե­ծա­գոյն փաս­տը տա­րած­քա­յին կո­րուստ չէր, այլ` ինք­նու­թեան կո­րուս­տը:
Ան յայտ­նեց, որ ան­մի­ջա­կան հե­տե­ւանք­նե­րու վե­րա­ցու­մը պայ­մա­նա­ւո­րո­ւած է միջ-պե­տա­կան հար­ցեր ներ­կա­յաց­նե­լու աշ­խա­տա­կարգ­նե­րու հետ, ո­րոնց շար­քին չկայ այն­պի­սին, ո­րուն դի­մե­լով կրնանք ան­մի­ջա­կա­նօ­րէն ստա­նալ մեր ի­րա­ւունք­նե­րը:
Վար­դա­նեան ընդգ­ծեց, որ ի­րա­ւա­կան մի­ջոց­նե­րը անհ­րա­ժեշտ են եւ չու­նին այ­լընտ­րանք, սա­կայն այդ­տեղ յա­ջո­ղու­թեան հաս­նե­լու հա­մար պէտք է ու­նե­նալ բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան բա­րեն­պաստ վի­ճակ:
Օ­րո­ւան վեր­ջին զե­կու­ցա­բե­րը՝ Պո­խու­մի «­Ռուր» հա­մալ­սա­րա­նի դա­սա­խօս փրոֆ. Միհ­րան Տա­պաղ յայտ­նեց, թէ սփիւռ­քը ի­րա­կա­նու­թիւն մըն է, որ պի­տի շա­րու­նա­կէ մնալ, ուս­տի կը պա­հան­ջէ մաս­նա­ւոր հե­տաքրք­րու­թիւն եւ խնամք: Ան ը­սաւ, որ լե­զուն եւ ա­ւան­դու­թիւ­նը միշտ փո­փո­խու­թիւն­նե­րու կ­՛են­թար­կուին եւ կո­րուս­տի վտանգ կը դի­մագ­րա­ւեն, իսկ այն ինչ որ մեր պատ­կա­նե­լիու­թիւ­նը կ­՛ա­պա­հո­վէ՝ յի­շո­ղու­թի՛ւնն է: Տա­պաղ յայտ­նեց, որ մենք քա­ղա­քա­կա­նա­ցած մօ­տե­ցու­մէն ան­դին պէտք է մեր կո­րուս­տին հան­դէպ զար­գաց­նենք ինք­նու­թեան պա­տում մը` հիմ­նո­ւած յի­շո­ղու­թեան վրայ: