Հրատարակչական գործունէութեան ծիրէն ներս, յունալեզու «Արմենիքա» պարբերաթերթը լոյս աշխարհ ընծայեց երկու նոր հրատարակութիւններ, որոնք առնչուած են յունահայ գաղութի կազմութեան եւ պատմութեան հետ։ Առաջին գիրքը ընկ. Յովհաննէս Ղազարեանի «Հայերը Յունաստանի մէջ՝ Փոքր Ասիոյ աղէտէն ետք» լայնածաւալ հատորը, իսկ երկրորդ գիրքը՝ «Հայ գաղթականները Լաւրէոթիքիի մէջ»։
Պատմական հարուստ տուեալներով եւ հայ գաղթականութեան մասին ընդարձակ տեղեկութիւններով, երկու գիրքերու ներկայացման շնորհահանդէսը տեղի ունեցաւ Կիրակի, 12 Մայիս 2024-ի երեկոյեան, Ֆիքսի հայ կաթողիկէ սրահին մէջ, ներկայութեամբ մեծ թիւով հայ եւ յոյն գրասէր հասարակութեան։
Ներկայ եղան Հայ կաթողիկէ համայնքի ժողովրդապետ գերպ. Յովսէփ ծ.վրդ. Պէզազեան, Հայ Աւետարանական համայնքի հովիւ վեր. Վիգէն Չոլաքեան, Ազգային վարչութիւնը, Հ.Յ.Դ. Կեդր. կոմիտէն եւ Հ.Կ.Խաչը, համալսարանի դասախօսներ եւ պատմական ոլորտի մասնագէտներ։
Ելոյթի բացումը եւ խօսողներու ատեանին համադրումը կատարեց տ. Արտա Ճէլալեան, որ պարբերաթերթին անունով բարի գալուստ մաղթեց ներկաներուն եւ հակիրճ տեղեկութիւններ տուաւ «Արմենիքա»-ի հրատարակչական եւ բազմատեսակ գործունէութեան մասին։ Անդրադառնալով երկու գիրքերու շնորհահանդէսին, ան նախապէս ներկայացուց անոնց հեղինակները, ապա ուրուագծեց հրատարակութիւններուն շօշափած նիւթերը, յայտնելով, թէ անոնք իւրայատուկ տեղ կը գրաւեն յունալեզու հրատարակութիւններուն մէջ, տալով կարեւոր տեղեկութիւններ յունահայ գաղութի կազմութեան բախտորոշ տարիներուն մասին։
Գերապայծառ Պէզազեան ողջունեց երեկոն, մատնանշելով գաղութի պատմութեան արձանագրութեան կարեւորութիւնը, որուն մէկ մասնիկը կը կազմէ նաեւ հայ կաթողիկէ եկեղեցին իր յարակից բաժիններով։
Գիրքերու ներկայացման առաջին խօսողը եղաւ Յունաստանի ակադեմիոյ գիտաշխատող, պատմաբան Մարիա Սփիլիոթոփուլու, որ նախապէս անդրադարձ կատարեց յունահայերու բերած ներդրումին Յունաստանի իրականութեան մէջ, նշումներ ըրաւ ընկ. Յ. Ղազարեանի աշխատութեան մասին, ապա ծանրացաւ Եորղոս Փեփասի հրատարակութեան վրայ, նշելով շատերուն անծանօթ՝ Լաւրիոյի հանքերուն մէջ աշխատած ու դժնդակ պայմաններուն մէջ վերապրած հայ գաղթականներուն պատմութիւնը։
Երկրորդ խօսողը եղաւ բանասէր ընկ. Կիւլա Գասապեան, որ վերլուծեց «Հայերը Յունաստանի մէջ՝ Փոքր Ասիոյ աղէտէն ետք» գիրքի հրատարակութեան կարեւորութիւնը, անոր մէջ տեղ գտած յունահայ գաղութի կազմութեան պայմանները, հազարաւոր որբերու պատսպարումը Յունաստանի որբանոցներուն մէջ եւ հայու ինքնութեան գոյապայքարը Յունաստանի գաղթակայաններէն ներս։
Ընկ. Յովհաննէս Ղազարեան խօսք առնելով, ինք եւս նշեց հայ գաղթականութեան առաջին տարիները, որպէս օրինակ բերելով Տուրղութիի եւ Գոքինիոյ գաղթականներուն ապրելու եւ ստեղծագործելու կամքը։ Ան ընդգծեց կրթական, հոգեւոր, մամուլի եւ մշակութային վերելքը, որ ապրեցան այն տարիներու տասնեակ հազարաւոր հայերը, որոնք անօթեւան վիճակի մէջ վերակազմեցին իրենց կեանքը Յունաստանի հիւրընկալ ափերուն վրայ։ Նաեւ ներկայացուց կարգ մը հետաքրքրական տուեալներ եւ թիւեր, որոնք արձանագրուած են իր գիրքին մէջ։
Վերջին խօսքը տրուեցաւ հեղինակ Եորղոս Փեփասին, որ յուզումով շնորհակալութիւն յայտնեց իր գիրքին ընձեռուած պատիւին համար, ապա իւրայատուկ նկարագրականներով ներկայացուց հայ գաղթական բանուորներու դժոխային կեանքը Լաւրիոյի հանքերուն մէջ։ Նկարագրեց ահաւոր վիճակը երկրի ընդերքին մէջ, որ մեծ թիւով հայերու համար դարձաւ գերեզման, նոյնիսկ իրենց երիտասարդ տարիքին, չդիմանալով հանքերու վտանգաւոր եւ ապառողջ պայմաններուն։ Լաւրիոյի մէջ գոյութիւն ունին հայերէն տառերով տապանաքարեր, բոլոր այն բանուորներուն, որոնք վաղաժամ իրենց կեանքը տուին ապրուստի պայքարին ընթացքին։ Անոնք կը կազմեն պատմական հարուստ արձանագրութիւններու շտեմարան մը։ Հեղինակը նաեւ անդրադարձ կատարեց գիրքի երկրորդ մասին մէջ երիտասարդ հայու մը դառնաղէտ ճակատագիրը ներկայացնող կարճ վէպին մասին։
Ներկայացումներուն աւարտին, առիթը տրուեցաւ ներկաներուն հարցումներով եւ կարծիքներով արտայայտուիլ գիրքերուն առնչութեամբ։
Երեկոն վերջ գտաւ գեղարուեստական յայտագիրի գործադրութեամբ։ Երկու ծանօթ եւ սիրուած արուեստագէտներ, երաժիշտ եւ յօրինող Միհրան Չալըքեան դաշնակի վրայ եւ տուտուկահար Վահան Գալստեան ձեռանհասօրէն հրամցուցին հայկական եւ յունական աւանդական երգերու փունջ մը, զարդարելով երեկոյի մթնոլորտը։
Երկու հրատարակութիւնները կը տրամադրուին «Ազատ Օր» օրաթերթի եւ «Արմենիքա» պարբերաթերթի խմբագրատուներուն կողմէ։
ԹՂԹԱԿԻՑ