Գարունը հասաւ…

ՄԻՆՍԱՐ

­­Գա­րու­նը, բոյ­սե­րուն վե­րա­կեն­դա­նաց­ման ե­ղա­նակն է:
«­­Մաս­նա­ւո­րա­պէս ու­րախ ենք տե­ղե­կու­թեան հա­մար», պի­տի ը­սէք…
Չլ­սե­լու գա­լով, (իբ­րեւ թէ…), կը շա­րու­նա­կեմ…
­­Գար­նա­նա­յին ե­ղա­նա­կին, Երկ­րին վրայ գտնուող, եւ մարդ­կու­թեան հետ միաս­նա­բար, այս մո­լո­րա­կը բաժ­նո­ւող բոյ­սե­րը կը վե­րա­նո­րո­գո­ւին, հա­գո­ւե­լով՝ այս­պէս ը­սո­ւած, ի­րենց «գար­նա­նա­յին հա­գուստ­նե­րը»:
Ձմ­րան ըն­թաց­քին ի­րենց տե­րեւ­նե­րէն ու ծա­ղիկ­նե­րէն «մեր­կա­ցած» բոյ­սե­րը, կը ծաղ­կա­բե­րո­ւին նոր կեան­քով, ի­րենց տա­րի­քոտ ու դեղն­ցած զար­դե­րուն տեղ, ծնունդ տա­լով նո­րաս­տեղծ կա­նաչ տե­րեւ­նե­րու ու բազ­մա­գոյն բու­րա­ւէտ ծա­ղիկ­նե­րու:
Այս է բու­սա­կան աշ­խար­հին օ­րէն­քը, որ մի­լիա­րա­ւոր տա­րի­նե­րէ ի վեր կը գոր­ծադ­րո­ւի՝ յար­գան­քով, եր­կիւ­ղա­ծու­թեամբ, բա­ցա­ռիկ կար­գա­պա­հու­թեամբ ու ա­ռանց ո­րե­ւէ շե­ղու­մի:
«Այս բո­լո­րը մե­զի ծա­նօթ են, ը­սած­ներդ նո­րու­թիւն մը չեն», պի­տի ը­սէք նո­րէն…
Ի­րա­ւունք ու­նիք…
Ն­մա­նա­պէս նո­րու­թիւն մը պի­տի չըլ­լար ը­սե­լը, թէ այս բո­լոր բա­նե­րը տե­ղի կ­­՚ու­նե­նան, ո՛չ թէ միայն բոյ­սե­րուն, այլ նաե՛ւ մարդ­կա­յին ըն­կե­րու­թեան մէջ:
­­Հին սե­րուն­դը կը մեկ­նի, տեղ տա­լով նո­րա­հաս սե­րուն­դին:
­­Հա­զա­րա­ւոր, ե­թէ ոչ մի­լիո­նա­ւոր տա­րի­նե­րէ ի վեր նոյն բա­նը կը պա­տա­հի, ա­ռանց ո­րե­ւէ փո­փո­խու­թեան:
­­Սա ալ մար­դոց աշ­խար­հին օ­րէնքն է ե­ղեր:
­­Հար­ցում…
«Այս ը­սած բնա­կան օ­րէն­քիդ կ­­՚են­թար­կո­ւի ամ­բո՞ղջ մարդ­կու­թիւ­նը»…
Ա­յո՛….
Ա­յո՞ մը…
Է՜հ… շի­տա­կը… ո­րոշ բա­ցա­ռու­թիւն­ներ ալ կան հար­կաւ…
Ու այս բա­ցա­ռու­թիւն­նե­րուն ա­մէ­նա­մեծ, ու ա­մէ­նա­յար­գե­լի բա­ժի­նը սի­րե­լի ըն­թեր­ցող­ներս, կը կազ­մենք մաս­նա­ւո­րա­բար մենք… սփիւռ­քա­հա­յերս…
Մեր ազ­գա­յին կեան­քին մէջ, տե­րե­ւա­թա­փը տե­ղի կ­­՚ու­նե­նայ ա­րա­գօ­րէն, բայց դժբախ­տա­բար… ա­ռանց ո­րե­ւէ յար­գան­քի, հան­դէպ… ե­ղա­նա­կա­յին օ­րէնք­նե­րուն:
Ըլ­լայ ա­մառ, ըլ­լայ ձմեռ, մեր հին սե­րուն­դը ան­վե­րա­դարձ կը մեկ­նի, իր ե­տին ձգե­լով հսկայ պա­րա­պու­թիւն մը, որ, (չը­սե­լու հա­մար գրե­թէ եր­բե՛ք), յա­ճախ, շա՜տ մեծ դժո­ւա­րու­թեամբ կը լրա­ցո­ւի:
Ա­սոր կող­քին պէտք է նկա­տի ու­նե­նանք նաեւ, որ մեր սփիւ­քի պար­տէ­զին մէջ «բու­սող» հայ­րե­նա­կից­նե­րու բա­ւա­կան նշմա­րե­լի թիւ մըն ալ կայ, որ ինք­զին­քը հա­մո­զած է, թէ՝ գա­ղու­թին հան­դէպ իր պար­տա­ւո­րու­թիւ­նը կա­տա­րե­լա­պէս կա­տա­րած կ­­՚ըլ­լայ, ե­թէ սա կամ նա բա­րե­սի­րա­կան ­­Միու­թեան, կամ ­­Կազ­մա­կեր­պու­թեան մը, ա­տե­նէ-ա­տեն, նո­ւի­րա­տո­ւու­թիւն մը կա­տա­րէ:
Այս մեր «ծա­ղիկ» հայ­րե­նա­կից­նե­րը, յա­ճախ՝ ժխտա­կան ձե­ւով կը քննա­դա­տեն ո­րոշ խղճմիտ ազ­գա­յին­նե­րու կող­մէ տա­րո­ւած աշ­խա­տանք մը, կար­ծես թէ այս վեր­ջին­նե­րը… վճա­ռո­վի պաշ­տօ­նեան­ներ ըլ­լա­յին…
Այ­սինքն, կար­ծես թէ չի բա­ւեր ի­րենց տա­րած հսկա­յա­կան ու ան­վար­ձա­հա­տոյց սեւ աշ­խա­տան­քը, վրա­յէն խօս­քեր ալ կը լսեն…

­­Զոր օ­րի­նակ…

­­Չեմ կրնար հասկ­նալ թէ ո­րո՞ւ ի­րա­ւուն­քով, «ՄԵՐ» ­­Միու­թիւ­նը, (կամ ­­Կազ­մա­կեր­պու­թիւ­նը), ըն­տա­նե­կան ձեռ­նար­կու­թեան մը վե­րա­ծած են…

­­Ձեռ­նար­կը ան­յա­ջող էր, վստահ եմ որ ոտ­քի վրայ պատ­րաս­տո­ւած էր…

Այ­սինքն հի­մա այս ախ­մա­խը ի՞նչ ը­սել ու­զեց…

Ը­րածն ալ ճիշտ իր «սու­րա­դին» (ե­րե­սին) նման, պաղ ա­պուր դա­սա­խօ­սու­թիւն մըն էր:
­­Մե՜ղք… քա մե­զի եր­կու ժամ դի­մա­ցը նստե­ցուց, պար­զա­պէս գլուխ­նիս ար­դու­կե­լու հա­մար…

Ա՜խ… ե­րա­նի՜ հին տա­րի­նե­րուն: ­­Ծօ, մեր ա­տե­նը ա­սանկ պա­րապ-սա­րաբ ձեռ­նարկ մը եր­բե՛ք պի­տի չկազ­մա­կեր­պո­ւէր…

­­Քա, այս­քան ալ ան­համ կե­րա­կուր­ներ, կեան­քիս մէջ եր­բե՛ք կե­րած չեմ: Ի՞նչ է… բան­տար­կեալ­նե՞ր կը կերց­նէին կոր…

­­Մէկ ծայ­րէն միւ­սը, ան­յա­ջող պա­րա­հան­դէս մըն էր…
Ու ժխտա­կան քննա­դա­տու­թիւն­նե­րուն ցան­կը, կրնայ տա­կա­ւին շա՜տ եր­կա­րիլ…
­­Սա­կայն, ե­թէ որ եր­բեք պա­տա­հի եւ միու­թե­նա­կան մը հա­մար­ձա­կի մօ­տե­նալ այս… «ար­հես­տա­վարժ քննա­դատ­նե­րուն» ու ի­րենց­մէ խնդրէ որ գործ­նա­կա­նօ­րէն մաս­նակ­ցին ծրագ­րո­ւած աշ­խա­տան­քի մը ի­րա­գոր­ծու­մին, այս վեր­ջին­նե­րը հա­զա­րու­մէկ տե­ղի-ան­տե­ղի պատ­ճա­ռա­բա­նու­թիւն­նե­րով, կը ջա­նան կա­մա­ցուկ մը ի­րենց «կծի­կը» ա­զա­տել:

­­Կը յի­շեմ տա­րի­ներ ա­ռաջ, ըն­կե­րոջս՝ ­­Փա­նո­սին ին­ծի պատ­մած մէկ պատ­մու­թիւ­նը, ո­րով կը ջա­նար օ­րի­նա­կով մը ին­ծի բա­ցատ­րել, թէ՝ «խօս­քը ա­ռանց գոր­ծի մե­ռեալ է»:
Ու­րեմն… կար ու չկար…
­­Տա­րի­ներ ա­ռաջ, գա­ղու­թի մը պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը կը ծրագ­րեն կա­ռու­ցել դպրոց մը, ի­րենց շրջա­նին մատ­ղաշ սե­րուն­դին հա­յակր­թու­թիւ­նը հո­գա­լու նպա­տա­կով: Ո­րոշ գու­մար մը ա­պա­հո­վե­լու եւ ըլ­լա­լիք աշ­խա­տանք­նե­րը դա­սա­ւո­րե­լու նպա­տա­կով, կ­­՚ո­րո­շեն ու կը յա­ռա­ջաց­նեն, մե­ծա­հա­րուստ­նե­րէ կազ­մո­ւած «Դպ­րո­ցի ­­Շի­նու­թեան ­­Մար­մին» մը, ո­րոնք ի­րենց նիւ­թա­բա­րո­յա­կան օ­ժան­դա­կու­թեամբ, պի­տի սա­տա­րէին այս սաս­տիկ կա­րե­ւոր աշ­խա­տան­քի ի­րա­գործ­ման:
Ի­րա­պէս ալ, ո­րոշ ժա­մա­նակ ան­ցած, կը յա­ռա­ջա­նայ Դ. Շ. ­­Մար­մին մը, կազ­մո­ւած գա­ղու­թի հինգ հայ մե­ծա­հա­րուստ­նե­րու կող­մէ:
Ի­րենց ա­ռա­ջին հան­դի­պու­մին, այս հինգ ե­րե­ւե­լի­նե­րը քով քո­վի գա­լով, կը կազ­մեն Դ.Շ.Մ.ի ­­Դի­ւա­նը ու յա­ջոր­դա­բար կը պատ­րաս­տեն կա­տա­րուե­լիք աշ­խա­տանք­նե­րուն նա­խա­գի­ծը:
Ի­րենց երկ­րորդ հան­դի­պու­մին, Դ.Շ.Մ.ի այս պա­տո­ւար­ժան հինգ ան­դամ­նե­րը, — (փա­ռա­ւո­րա­պէս բազ­մած ժո­ղո­վա­վայ­րի կլոր գրա­սե­ղա­նին բո­լոր­տի­քը, ո­րուն վրայ ար­դէն զե­տե­ղո­ւած էր կա­ռու­ցո­ւե­լիք դպրո­ցին ման­րան­կա­րը), — կը դա­սա­ւո­րեն ծրագ­րո­ւած աշ­խա­տանք­նե­րուն կար­գը:
Ա­պա կ­­՚անց­նին ա­ռա­ջարկ­նե­րու օ­րա­կար­գին…
Ա­ռա­ջին խօսք առ­նո­ղը կ­­՚ըլ­լայ, Դ.Շ.­­Մարմ­նի ա­տե­նա­պետ՝ մե­ծա­յարգ տիար Ոս­կե­րի­չեա­նը, որ մաս­նա­ւո­րա­բար՝ շեշ­տե­լէ ետք կա­ռու­ցո­ւե­լիք դպրո­ցին անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը, նա մա­նա­ւանդ գա­ղու­թի մատ­ղաշ սե­րուն­դին հա­յակր­թու­թեան աշ­խա­տան­քին մէջ, կ­­՚ա­ւելց­նէ…

­­Սի­րե­լի գոր­ծըն­կեր­ներս, դուք շատ լաւ գի­տէք թէ ես որ­քան ազ­գա­սէր եմ, ա­սոր մա­սին խօսք չ­՚ու­զեր կար­ծեմ, սա­կայն վեր­ջերս մեր ոս­կեր­չա­տու­նը, ար­տա­սահ­մա­նէն շատ մեծ ապսպ­րանք մը ա­պա­հո­ված ըլ­լա­լուն, դժբախ­տա­բար պի­տի չկա­րո­ղա­նամ գործ­նա­կա­նօ­րէն օգ­տա­կար դառ­նալ տա­րո­ւե­լիք աշ­խա­տանք­նե­րուն: Վս­տահ եմ, որ պա­րա­գաս կը հասկ­նաք, — (գրպա­նէն կը հա­նէ փո­խա­նա­կա­գի­րի տետ­րա­կը), — սա­կայն մեծ ու­րա­խու­թեամբ կը տրա­մադ­րեմ այս գու­մա­րը, մեր կա­ռու­ցե­լիք դպրո­ցին շի­նու­թեան նախ­նա­կան ծախ­սե­րուն մէկ մա­սը հո­գա­լու հա­մար:
­­Տիար Ոս­կե­րի­չեա­նը, փո­խա­նա­կա­գի­րին մէկ է­ջին վրայ բա­ւա­կան մեծ գու­մար մը գրե­լով, է­ջը կը պատ­ռէ ու կը ձգէ սե­ղա­նին վրայ, ա­պա մէկ առ մէկ խան­դա­վառ ձեռ­նա­սեղ­մու­մով մը, ող­ջու­նե­լէ ետք Դ.Շ.Մ.ի մնա­ցեալ չորս վար­չա­կան ան­դամ­նե­րը, «գի­շեր բա­րի» եւ «բա­րի յա­ջո­ղու­թիւն» ը­սե­լով, կը մեկ­նի:
Երկ­րորդ խօ­սո­ղը կ­­՚ըլ­լայ ­­Մարմ­նի փոխ ա­տե­նա­պետ, տիար ­­Գոր­ծա­րա­նա­տէ­րեա­նը, որ ինք եւս շեշ­տե­լէ ետք կա­ռու­ցո­ւե­լիք դպրո­ցին անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը, կ­­՚ա­ւելց­նէ…

­­Սի­րե­լի գոր­ծըն­կեր­ներս, դուք շատ լաւ գի­տէք թէ ես որ­քան ազ­գա­սէր եմ, ա­սոր մա­սին խօսք չ­­՚ու­զեր կար­ծեմ, սա­կայն մեր գոր­ծա­րա­նը վեր­ջերս ար­տա­սահ­մա­նէն բա­ւա­կան մեծ ապսպ­րանք մը ա­պա­հո­ված ըլ­լա­լուն, դժբախ­տա­բար պի­տի չկա­րո­ղա­նամ գործ­նա­կա­նօ­րէն օգ­տա­կար դառ­նալ տա­րո­ւե­լիք աշ­խա­տանք­նե­րուն: Վս­տահ եմ որ պա­րա­գաս կը հասկ­նաք, — (գրպա­նէն կը հա­նէ փո­խա­նա­կա­գի­րի տետ­րա­կը), — սա­կայն մեծ ու­րա­խու­թեամբ կը տրա­մադ­րեմ այս գու­մա­րը, մեր կա­ռու­ցե­լիք դպրո­ցին շի­նու­թեան նախ­նա­կան ծախ­սե­րուն մէկ մա­սը հո­գա­լու հա­մար:
­­Տիար ­­Գոր­ծա­րա­նա­տէ­րեա­նը, փո­խա­նա­կա­գի­րին մէկ է­ջին վրայ բա­ւա­կան մեծ գու­մար մը գրե­լով, է­ջը կը պատ­ռէ ու կը ձգէ սե­ղա­նին վրայ, ա­պա մէկ առ մէկ խան­դա­վառ ձեռ­նա­սեղ­մու­մով մը, ող­ջու­նե­լէ ետք Դ.Շ.Մ.ի մնա­ցեալ ե­րեք վար­չա­կան ան­դամ­նե­րը, «գի­շեր բա­րի» եւ «բա­րի յա­ջո­ղու­թիւն» ը­սե­լով, կը մեկ­նի:
Եր­րորդ խօ­սո­ղը կ­­՚ըլ­լայ ­­Մարմ­նի քար­տու­ղար, տիար ­­Նա­ւա­տէ­րեա­նը, որ ինք եւս շեշ­տե­լէ ետք կա­ռու­ցո­ւե­լիք դպրո­ցին անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը, կ’ա­ւելց­նէ…

­­Սի­րե­լի գոր­ծըն­կեր­ներս, դուք շատ լաւ գի­տէք թէ ես որ­քան ազ­գա­սէր եմ, ա­սոր մա­սին խօսք չ­՚ու­զեր կար­ծեմ, սա­կայն մեր նա­ւա­տի­րա­կան ըն­կե­րու­թիւ­նը վեր­ջերս ար­տա­սահ­մա­նէն բա­ւա­կան մեծ ապսպ­րանք մը ա­պա­հո­ված ըլ­լա­լուն, դժբախ­տա­բար պի­տի չկա­րո­ղա­նամ գործ­նա­կա­նօ­րէն օգ­տա­կար դառ­նալ տա­րո­ւե­լիք աշ­խա­տանք­նե­րուն: Վս­տահ եմ որ պա­րա­գաս կը հասկ­նաք, — (գրպա­նէն կը հա­նէ փո­խա­նա­կա­գի­րի տետ­րա­կը), — սա­կայն, մեծ ու­րա­խու­թեամբ կը տրա­մադ­րեմ այս գու­մա­րը, մեր կա­ռու­ցե­լիք դպրո­ցին շի­նու­թեան նախ­նա­կան ծախ­սե­րուն մէկ մա­սը հո­գա­լու հա­մար:
­­Տիար ­­Նա­ւա­տէ­րեա­նը, փո­խա­նա­կա­գի­րին մէկ է­ջին վրայ բա­ւա­կան մեծ գու­մար մը գրե­լով, է­ջը կը պատ­ռէ ու կը ձգէ սե­ղա­նին վրայ, ա­պա մէկ առ մէկ խան­դա­վառ ձեռ­նա­սեղ­մու­մով մը, ող­ջու­նե­լէ ետք Դ.Շ.Մ.ի մնա­ցեալ եր­կու վար­չա­կան ան­դամ­նե­րը, «գի­շեր բա­րի» եւ «բա­րի յա­ջո­ղու­թիւն» ը­սե­լով, կը մեկ­նի:
­­Չոր­րորդ խօ­սո­ղը կ­­՚ըլ­լայ ­­Մարմ­նի հա­շո­ւա­պահ, տիար ­­Վա­ճա­ռա­կա­նեա­նը, որ ինք եւս շեշ­տե­լէ ետք կա­ռու­ցո­ւե­լիք դպրո­ցին անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը, կ­­՚ա­ւելց­նէ…

­­Սի­րե­լի գոր­ծըն­կերս, դուն շատ լաւ գի­տես թէ ես որ­քան ազ­գա­սէր եմ, ա­սոր մա­սին խօսք չ­­՚ու­զեր կար­ծեմ, սա­կայն մեր վա­ճա­ռա­տու­նը վեր­ջերս ար­տա­սահ­մա­նէն բա­ւա­կան մեծ ապսպ­րանք մը ա­պա­հո­ված ըլ­լա­լուն, դժբախ­տա­բար պի­տի չկա­րո­ղա­նամ գործ­նա­կա­նօ­րէն օգ­տա­կար դառ­նալ տա­րո­ւե­լիք աշ­խա­տանք­նե­րուն: Վս­տահ եմ որ պա­րա­գաս կը հասկ­նաս, — (գրպա­նէն կը հա­նէ փո­խա­նա­կա­գի­րի տետ­րա­կը), — սա­կայն մեծ ու­րա­խու­թեամբ կը տրա­մադ­րեմ այս գու­մա­րը, մեր կա­ռու­ցե­լիք դպրո­ցին շի­նու­թեան նախ­նա­կան ծախ­սե­րուն մէկ մա­սը հո­գա­լու հա­մար:
­­Տիար ­­Վա­ճա­ռա­կա­նեա­նը, փո­խա­նա­կա­գի­րին մէկ է­ջին վրայ բա­ւա­կան մեծ գու­մար մը գրե­լով, է­ջը կը պատ­ռէ ու կը ձգէ սե­ղա­նին վրայ, ա­պա խան­դա­վառ ձեռ­նա­սեղ­մու­մով մը, ող­ջու­նե­լէ ետք Դ.Շ.Մ.ի մնա­ցեալ մէկ վար­չա­կան ան­դա­մը, «գի­շեր բա­րի» եւ «բա­րի յա­ջո­ղու­թիւն» ը­սե­լով, կը մեկ­նի:
­­Վեր­ջին խօ­սո­ղը կ­­՚ըլ­լայ ­­Մարմ­նի գան­ձա­պահ, տիար Ար­ծա­թեա­նը, որ ինք եւս շեշ­տե­լէ ետք կա­ռուցո­ւե­լիք դպրո­ցին անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը, կ­­՚ա­ւելց­նէ…

­­Սի­րե­լի գոր­ծըն­կեր­ներս, դուք շատ լաւ գի­տէք թէ ես որ­քան ազ­գա­սէր եմ, ա­սոր մա­սին խօսք չու­զեր կար­ծեմ… սա­կայն…
Ան­մի­ջա­պէս կ­­՚անդ­րա­դառ­նայ, որ այ­լեւս միս-մի­նա­կը մնա­ցեր է գրա­սե­նեա­կին չորս պա­տե­րուն մէջ…
­­Տիար Ար­ծա­թեա­նը, գրպա­նէն կը հա­նէ փո­խա­նա­կա­գի­րի տետ­րա­կը, ու մէկ է­ջին վրայ բա­ւա­կան մեծ գու­մար մը գրե­լով, է­ջը կը պատ­ռէ ու կը ձգէ սե­ղա­նին վրայ, ա­պա՝ գրա­սե­նեա­կին լոյ­սե­րը մա­րե­լով, ու դուռն ալ լաւ մը կղպե­լով, ա­ռագ քայ­լե­րով կը հե­ռա­նայ ու կը կոր­սո­ւի գի­շե­րո­ւան մթու­թեան մէջ:

Կ’անց­նին օ­րեր, շա­բաթ­ներ, ա­միս­ներ, տա­րի­ներ, ու Դ.Շ.Մ.ի գրա­սե­նեա­կին սե­ղա­նին վրայ, ի­րենց բախ­տին լքո­ւած այդ հինգ փո­խա­նա­կա­գիր­նե­րը, մթու­թեան մէջ կը սպա­սեն որ գո­նէ ազ­գա­յին մը գտնո­ւի, եւ ի­րենց օգ­տա­գոր­ծե­լով… վեր­ջա­պէ՜ս սկսին դպրո­ցի շի­նու­թեան աշ­խա­տանք­նե­րը:
­­Բայց… ի զո՜ւր…
Ա­սան­կով փո­խա­նա­կա­գիր­նե­րը ա­նօգ­տա­գոր­ծե­լի կը մնան… կը դեղ­նան, կը մա­շին, կը լու­ծո­ւին ու վեր­ջա­ւո­րու­թեան կը ցրո­ւին Դ.Շ.Մ.ի գրա­սե­նեա­կին չորս­դին..
Ն­ման կար­ծես մեր այն բո­լոր ծրագ­րում­նե­րուն, ո­րոնք եր­բե՛ք չեն ի­րա­գոր­ծո­ւիր…
Ո­րով­հե­տեւ…
­­Մեր ազ­գը թէեւ բա­ւա­կան մեծ թի­ւով ծրագ­րող­ներ ու­նի…
­­Սա­կայն դժբախ­տա­բար…
­­Շա՜տ փոքր է թի­ւը այն ազ­գա­յին­նե­րուն,ո­րոնք այդ բո­լոր ծրագ­րում­նե­րը առ­նե­լով…
Գոր­ծի պի­տի վե­րա­ծեն…: