­Հոկ­տեմ­բեր 6ին կը նշենք ծննդեան տա­րե­դար­ձը հա­յոց ժա­մա­նա­կա­կից պատ­մու­թեան ա­մէ­նէն ա­ռինք­նող հե­րոս­նե­րէն ԲԵԿՈ­Րի։
Ար­ցա­խեան Ա­զա­տա­մար­տի քա­ջա­րի հրա­մա­նա­տա­րի կեր­պա­րը մարմ­նա­ւո­րող ընտ­րեալ­նե­րէն է ա­ւա­զա­նի ա­նու­նով Ա­շոտ ­Ղու­լեան, որ Ար­ցա­խի պաշտ­պա­նու­թեան եւ ա­զա­տագ­րու­թեան հա­մար իր մղած մար­տե­րու ըն­թաց­քին ա­ւե­լի քան տա­սը ան­գամ վի­րա­ւո­րո­ւե­ցաւ ռազ­մի դաշ­տե­րուն վրայ, բայց ո­րով­հե­տեւ վե­րապ­րե­ցաւ իր մար­մի­նը խո­ցած փամ­փուշ­տի եւ ար­կի բե­կոր­նե­րէն՝ ար­ժա­նա­ցաւ ԲԵԿՈՐ ա­նու­նով կրա­կի մկրտու­թեան։
­Բե­կոր-Ա­շոտ ան­զու­գա­կան ներդրում ու­նե­ցաւ դաշ­նակ­ցա­կան ֆե­տա­յիի նո­րօ­րեայ ա­ւան­դի կեր­տու­մին մէջ՝ իր անձ­նա­զո­հու­թեամբ, գա­ղա­փա­րա­պաշ­տու­թեամբ եւ խի­զա­խու­թեամբ կեն­դա­նի ա­ռաս­պել դառ­նա­լով։
Ա­շոտ ­Ղու­լեան ծնած է ­Պա­քու, 1959 թո­ւա­կա­նի ­Հոկ­տեմ­բե­րի 6ին: 1975ին, ­Ղու­լեան­նե­րու ըն­տա­նի­քը տե­ղա­փո­խո­ւած է Ս­տե­փա­նա­կերտ, ուր ու­սա­նած եւ 8րդ ­դա­սա­րա­նը ա­ւար­տած է Ա­շոտ։ 1977ին զօ­րա­կո­չո­ւած է խորհր­դա­յին բա­նակ, ո­րու շար­քե­րուն մէջ ծա­ռա­յած է մին­չեւ 1979: ­Զօ­րաց­րո­ւե­լէ ետք, ան­մի­ջա­պէս նե­տո­ւած է կեան­քի աս­պա­րէզ՝ միա­ժա­մա­նակ ե­րե­կո­նե­րը հե­տե­ւե­լով ուս­ման։
1985ին ա­ւար­տե­լով ու­սու­մը՝ ան ա­մուս­նա­ցաւ եւ Ա­շոտ ու ­Նել­լի ­Ղու­լեան­նե­րը ու­նե­ցան ե­րեք որ­դի՝ Ար­թուր, Հ­մա­յեակ եւ կրտսե­րը՝ ­Բե­կոր, որ ծնաւ հօր զո­հո­ւե­լէն քա­նի մը ա­միս ետք:
Ինչ­պէս որ կեն­սա­գիր­նե­րը կը վկա­յեն, Ա­շոտ բազ­մար­հեստ, «ոս­կի ձեռ­քեր» ու­նե­ցող վար­պետ էր՝ դեր­ձակ, շի­նա­րար, ինք­նա­շար­ժի վա­րորդ, փա­կա­նա­գործ: Ար­ցա­խեան ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան շարժ­ման սկզբնա­կան փու­լէն իսկ՝ նա­խազ­գա­լով, որ հա­ւաք-ցոյ­ցե­րը սպա­սո­ւող ան­խու­սա­փե­լի պա­տե­րազ­մի նա­խեր­գանքն են, եւ ա­ռանց զէն­քի՝ ան­կա­րե­լի պի­տի ըլ­լայ նո­ւա­ճել ա­զա­տու­թիւնն ու ան­կա­խու­թիւ­նը, ան գա­ղա­փա­րա­կից իր ըն­կեր­նե­րուն հետ ձեռ­նա­մուխ ե­ղաւ ինք­նա­շէն նռնակ­նե­րու, ինք­նա­ձիգ­նե­րու, հրա­ցան­նե­րու եւ նռնա­կա­նետ­նե­րու պատ­րաս­տու­թեան։ Այդ զէն­քե­րու փոր­ձար­կում­նե­րուն ժա­մա­նակ, Ա­շոտ ե­րեք ան­գամ վի­րա­ւո­րո­ւած է: Ա­նոր ստեղ­ծած ա­ռա­ջին զէն­քը 16ձգա­նի կար­ճա­փող հրա­ցա­նը ե­ղած էր: Իսկ երբ հա­սաւ պա­հը, Ա­շոտ լծո­ւե­ցաւ դէ­պի Ար­ցախ զէն­քեր գաղտ­նա­բար փո­խադ­րե­լու գոր­ծին եւ այդ­պէ՛ս իր տե­ղը գտաւ Ար­ցա­խեան ֆե­տա­յա­կան շարժ­ման ա­կունք­նե­րուն մէջ:
ԲԵԿՈՐ իր մար­տա­կան մկրտու­թիւ­նը ստա­ցաւ ­Հա­յաս­տա­նի սահ­մա­նա­մերձ շրջա­նին մէջ՝ Ի­ջե­ւա­նի ուղ­ղու­թեամբ, ուր թշնա­մին ար­դէն սկսած էր իր ոտնձ­գու­թեանց:
­Մին­չեւ Ար­ցա­խի «իս­կա­կան» պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թեանց սկզբնա­ւո­րու­մը, ԲԵԿՈՐ մաս­նակ­ցած է հայ­դու­կա­յին-հրո­սա­կա­յին շատ գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու: Այդ շար­քին յատ­կա­պէս յի­շա­տա­կե­լի է ԲԵԿՈ­Րի ղե­կա­վա­րած կա­րե­ւոր խա­փա­նա­րա­րա­կան գոր­ծո­ղու­թիւ­նը՝ ­Քել­բա­ջա­րի մէջ տե­ղա­կա­յո­ւած ՕՄՕ­Նա­կան­նե­րուն ռազ­մա­կան օգ­նու­թիւն տա­նող ատր­պէյ­ճա­նա­կան ռազ­մա­կան շա­րա­սիւ­նին վրայ յար­ձա­կու­մը եւ այս վեր­ջի­նին ոչն­չա­ցու­մը:
­Դաշ­նակ­ցու­թեան ան­դա­մագ­րո­ւե­լով՝ ԲԵԿՈՐ շատ կա­նու­խէն եւ շա­տե­րէն ա­ռաջ յան­գե­ցաւ այն հա­մո­զու­մին, որ Ար­ցա­խի ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թեան եւ ա­զա­տագ­րու­թեան հա­մար նա­խա­պայ­ման էր ստեղ­ծել մշտա­կան, կա­նո­նա­ւո՛ր բա­նակ՝ իր կա­ռու­ցո­ւած­քով եւ եր­կա­թեայ կար­գա­պա­հու­թեամբ: Այդ­պէ՛ս 1991ին, երբ սկսաւ Ար­ցա­խի կա­նո­նա­ւոր բա­նա­կի ա­ռա­ջին զօ­րա­մա­սե­րուն կազ­մա­ւո­րու­մը, ԲԵԿՈ­Րին ա­ռա­ջար­կո­ւե­ցաւ գլխա­ւո­րել ա­ռա­ջին վաշ­տը, ո­րուն կո­րի­զը նոյ­նինքն իր ղե­կա­վա­րած ջո­կատն էր:
ԲԵԿՈՐ մաս­նակ­ցած է Ար­ցա­խի տա­րած­քին մղո­ւած մար­տե­րու մեծ մա­սին՝ Աս­կե­րան, ­Հադ­րութ, ­Շա­հու­մեան, ­Վե­րին շէն, ­Բուզ­լուխ, ­Մա­նա­շիդ, ­Մա­լի­բեկ­լու, ­Խո­ջա­լու, Կրկ­ժան, ­Լես­նոյ, ­Քա­րին տակ, ­Շու­շի, ­Լա­չին, ­Մար­տա­կերտ, ­Կու­սա­պատ, ­Մա­ղա­ւուզ, Սր­խա­ւենդ, ­Բաշ-­Գիւ­նե­փա­յա, Օր­թա-­Գիւ­նե­փա­յա, Դրմ­բոն…
­Բե­կոր-Ա­շոտ ­Ղու­լեան բա­ցա­ռիկ տա­ղան­դով օժ­տո­ւած հե­րոս անձ­նա­ւո­րու­թիւն էր՝ բնա­ծին զի­նո­ւո­րա­կան, ա­ռա­ջա­մար­տիկ, նա­խա­ձեռ­նող, հա­մար­ձակ, վճռա­կան, խի­զախ ու հնա­րա­միտ: ԲԵԿՈ­Րի հրա­մա­նա­տա­րա­կան տա­ղան­դը փայ­լե­ցաւ յատ­կա­պէս 1992ի ­Մա­յի­սին, ­Շու­շիի ռազ­մա­գոր­ծո­ղու­թեան ի­րա­կա­նաց­ման ժա­մա­նակ։ Ա­ռա­ջին վաշ­տը, ԲԵԿՈ­Րի գլխա­ւո­րու­թեամբ, ե­ղաւ ա­ռա­ջի­նը, որ մուտք գոր­ծեց հայ­կա­կան գե­րեալ քա­ղա­քը եւ սկիզբ դրաւ ա­նոր ա­զա­տագր­ման:
­Բայց 1992ի Օ­գոս­տո­սի 24ին Դրմ­բոն գիւ­ղի ա­զա­տագր­ման հա­մար մղո­ւած մար­տը ե­ղաւ վեր­ջի­նը… ան­զու­գա­կան ԲԵԿՈ­Րին։ Այս ան­գամ գնդա­կը մա­հա­ցու էր, եւ ան հե­ռա­ցաւ այս աշ­խար­հէն՝ եր­թա­լու եւ հա­մալ­րե­լու հա­մար ան­մահ փա­ղան­գը հա­յոց քա­ջա­րի հե­րոս­նե­րուն։
­Յետ մա­հու, հայ­րե­նի­քին մա­տու­ցած իր ծա­ռա­յու­թեանց հա­մար, ԲԵԿՈՐ պար­գե­ւատ­րո­ւած է «­Մար­տա­կան ­Խաչ» ա­ռա­ջին աս­տի­ճա­նի եւ «Ոս­կէ Ար­ծիւ» շքան­շան­նե­րով։ Ար­ժա­նա­ցած է «Ար­ցա­խի ­Հե­րոս» կո­չու­մին:
­Հայ­րե­նի հո­ղի պաշտ­պա­նու­թեան սուրբ գոր­ծը, ո­րուն հա­մար իր կեան­քը զո­հա­բե­րեց Ա­շոտ ­Ղու­լեան, այ­սօր կը շա­րու­նա­կեն ա­նոր մար­տա­կան ըն­կեր­նե­րը եւ ԲԵԿՈ­Րի ներշն­չու­մով կազ­մա­ւո­րո­ւած հա­յոց նո­րա­նուն հե­րոս­նե­րը: Ար­ցա­խի կեդ­րո­նա­կան պաշտ­պա­նու­թեան շրջա­նի ա­ռա­ջին գու­մար­տա­կը, որ ստեղ­ծո­ւած էր Ա­շոտ ­Ղու­լեա­նի հրա­մա­նա­տա­րու­թեամբ գոր­ծած ա­ռա­ջին վաշ­տի հիմ­քին վրայ, այ­սօր կը կրէ ԲԵԿՈ­Րի ա­նու­նը: Այս գու­մար­տա­կին մէջ է ան հո­գե­պէս՝ իբ­րեւ յուշ ու սրբու­թիւն։ Իսկ Ս­տե­փա­նա­կեր­տի մէջ ԲԵԿՈ­Րին նո­ւի­րո­ւած յու­շար­ձա­նը դար­ձած է ուխ­տա­վայր հա­յոց սե­րունդ­նե­րուն հա­մար։
Ա­շոտ ­Ղու­լեա­նի՝ ԲԵԿՈ­Րի ծննդեան 58րդ ­տա­րե­դար­ձին ա­ռի­թով, վե­րա­նո­րո­գե­լով Ար­ցա­խի ­Քա­ջե­րուն ու­ղիով եր­թը շա­րու­նա­կե­լու հա­մազ­գա­յին մեր ուխ­տը, ըն­թեր­ցո­ղի ու­շադ­րու­թեան կը յանձ­նենք պատ­գա­մի ուժ ու­նե­ցող ԲԵԿՈ­Րի մտա­ծում­նե­րէն քա­ղո­ւածք մը.
— «Ե­թէ զի­նո­ւո­րէն սկսեալ մին­չեւ նա­խա­րա­րը բո­լո­րա­նո­ւէր ի­րենց գոր­ծը կա­տա­րեն, ա­պա մեր բո­լոր ձեռ­նար­կում­նե­րը պի­տի պսա­կո­ւին յաղ­թա­նա­կով…»,- կ­՚ը­սէր Ար­ցա­խի ա­ռաս­պե­լա­կան հե­րո­սը, ո­րուն հա­մար «հայ­րե­նա­սի­րու­թիւ­նը ոչ այլ ինչ է, ե­թէ ոչ քու վրայ դրո­ւած պար­տա­կա­նու­թիւն­նե­րու բա­րեխղ­ճօ­րէն կա­տա­րում»։
— ­Մար­տե­րու մի­ջեւ դա­դա­րի ժա­մա­նակ, ­Բե­կոր մար­տա­կան իր ըն­կեր­նե­րուն ը­սած է.- «Ե­թէ ­Ղա­րա­բա­ղը կոր­ծա­նո­ւի, ա­պա միայն քա­ղա­քա­կան խա­ղե­րու պատ­ճա­ռով պի­տի կոր­ծա­նո­ւի — քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը ա­մէ­նէն սար­սա­փե­լի գի­շա­տիչն է»։
— «Ե­րե­խա­նե­րին շատ էր սի­րում: Ա­մէն ան­գամ, երբ մի մար­տից միւսն էր գնում, տուն էր գա­լիս կարճ ժա­մա­նա­կով եւ, հանգս­տա­նա­լու փո­խա­րէն, ե­րե­խա­նե­րի հետ յա­տա­կին մեկ­նո­ւած` գոր­գի վրա խա­ղում էր, կա­տա­կում, ու­րա­խա­նում: ­Մար­տից ա­ռաջ միշտ մտնում էր տուն, որ ե­րե­խա­նե­րը յա­ջող ա­սեն»,- իր յու­շե­րուն մէջ կ­՚ընդգ­ծէ ­Բե­կո­րի այ­րին՝ ­Նել­լին։
— «­Խո­ջա­լո­ւի ա­զա­տագ­րու­մից մի քա­նի օր յե­տոյ եր­կու օ­րով տուն գնաց: Երբ տնից ե­կաւ, պատ­մում էր, թէ ե­րե­խա­նե­րի հետ ի՜նչ խա­ղեր են ա­րել: ­Պատ­մում էր ու ե­րե­խա­յի նման ծի­ծա­ղում` ան­կեղծ ու վա­րա­կիչ ծի­ծա­ղով: Ե­րե­խա­նե­րը նրա Աս­տո­ւածն էին, եւ նրանց իւ­րա­քան­չիւր ար­տա­յայ­տու­թիւն Ա­շո­տի հա­մար խորհր­դա­ւոր ի­մաստ ու­նէր: ­Ժա­մա­նա­կի սղու­թեան պատ­ճա­ռով այն­քան հա­զո­ւագ­յուտ էր շփւում ե­րե­խա­նե­րի հետ, որ նրանց ա­մե­նա­սո­վո­րա­կան իսկ ար­տա­յայ­տու­թիւ­նը նրան գիւտ էր թւում»,- գրած է Ա­շո­տի մար­տա­կան ըն­կե­րը՝ Ար­մէն ­Դա­նիէ­լեան, ­Բե­կո­րի մա­սին իր գրած գիր­քին մէջ: Ար­մէն ­Դա­նիէ­լեա­նի վկա­յու­թեամբ՝ «նա­խա­ձեռ­նող, հա­մար­ձակ, վճռա­կան, խի­զախ ու հնա­րա­միտ Ա­շո­տը շատ հո­գա­տար էր վաշ­տի բո­լոր տղա­նե­րի նկատ­մամբ, նոյ­նիսկ նոր միա­ցած տղա­նե­րին չէր ու­զում մար­տի տա­նել` ա­սե­լով.- «­Ռիսկ չեմ ա­նում նրանց կեանքն էլ վտան­գել»: … «Ա­մէն ան­գամ մար­տի դաշտ գնա­լուց ա­ռաջ, Ա­շո­տը հա­ւա­քում էր տղա­նե­րին, բա­ցատ­րում ա­նե­լի­քը: Եւ երբ գնում էր մար­տի, բո­լո­րը հա­ւա­տում էին, որ ­Բե­կո­րը յաղ­թա­նա­կով է վե­րա­դառ­նա­լու, ­Բե­կո­րը բո­լո­րի հա­մար ան­պար­տե­լի էր: Ես չեմ յի­շում մի դէպք, որ նա ո­րե­ւէ յանձ­նա­րա­րու­թիւն ստա­ցած լի­նէր ու ա­ռանց մին­չեւ վերջ կա­տա­րե­լու վե­րա­դառ­նար»։
— ­Բե­կո­րի մղած «մար­տե­րի գա­գաթ­նա­կէ­տը,- ինչ­պես ա­սում է Ա­շո­տի կի­նը,- ­Շու­շիի ա­զա­տագ­րումն էր. նա դե­ռեւս շարժ­ման սկզբից, մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը չսկսո­ւած, երբ կան­խազ­գում էր պա­տե­րազ­մի ան­խու­սա­փե­լիու­թիւ­նը, միշտ խօ­սում էր ­Շու­շին ա­զա­տագ­րե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թեան մա­սին: Ու այդ մա­սին շատ հան­գիստ ու հա­մո­զո­ւած էր խօ­սում»:
— «­Ղա­րա­բա­ղը լոկ սկիզբն է, վեր­ջը պի­տի լի­նի Ա­րեւմ­տեան ­Հա­յաս­տա­նը»,- այս խօս­քե­րը պատ­կա­նում են մի մար­դու, ում ա­նու­նը ան­մահ լե­գեն­դի պէս ապ­րում է իւ­րա­քան­չիւր ար­ցախ­ցու հո­գում` որ­պէս անմ­նա­ցորդ նո­ւի­րու­մի ու հե­րո­սու­թեան վառ մարմ­նա­ցում. նրա մա­սին զի­նա­կից­ներն ա­սում են` նրան մենք դեռ էն գլխից ենք ճա­նա­չել որ­պէս հե­րոս, ո­րով­հե­տեւ նա ընտ­րել էր ազ­գին ծա­ռա­յե­լու ա­մե­նաճշ­մա­րիտ ու ազ­նիւ բա­նա­ձե­ւը… Ն­րա ա­նու­նը Ա­շոտ ­Ղու­լեան էր կամ, պար­զա­պէս` ­Բե­կոր… «Ե՛ւ ես, ե՛ւ Ա­շոտն ու­նէինք «հե­րոս» բա­ռի մե՛ր բնո­րո­շու­մը. ճիշդ ապ­րե­լը մենք հա­մա­րում էինք հե­րո­սու­թիւն, ո­րորվ­հե­տեւ գտնում էինք, որ իս­կա­կան հե­րո­սը նա է, ով ոչ միայն յա­նուն հայ­րե­նեաց մար­տե­րի ժա­մա­նակ, այլ ընդ­հան­րա­պէս իր ապ­րած կեան­քում միշտ հա­ւա­տա­րիմ է մնում ճիշդ ապ­րե­լու եւ ար­դար ու­ղով քայ­լե­լու սկղզբուն­քին: Ա­շոտ ­Ղու­լեանն իր ապ­րած կեան­քով եւ ան­մա­հու­թեամբ սրբա­գոր­ծեց հե­րո­սի այս բնո­րո­շու­մը` ցոյց տա­լով, որ, ի­րօք, իս­կա­կան հե­րո­սի պսա­կը ճիշդ ապ­րելն է…»,- ­Բե­կո­րի մա­սին շեշ­տած է Ար­կա­դի ­Կա­րա­պե­տեան եւ, ա­պա, նշած է.- « Ին­չո՞ւ եմ սա ա­սում. ո­րով­հե­տեւ պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ մենք ու­նե­ցել ենք հե­րո­սա­բար կռո­ւող շատ-շատ տղա­ներ, ո­րոնց մի մասն այ­սօր կեն­դա­նի է, բայց, ա­ւա՜ղ, այ­լեւս չու­նի, կորց­րել է նախ­կին հե­րո­սի իր կեր­պա­րը, կեան­քի վա­յելք­նե­րը շփաց­րել են նրանց, հե­ռաց­րել մարդ­կա­յին բարձր ար­ժէք­նե­րից, օ­տա­րաց­րել ի­րենց եր­բեմ­նի նկա­րագ­րից:
­«Գո՞ւ­ցէ ես չեմ ճիշդ հաս­կա­նում, թէ ի՛նչ է «հե­րոս» ա­սո­ւա­ծը, բայց, յա­մե­նայն­դէպս, սա իմ կար­ծիքն է, ո­րին հե­տա­մուտ էր եւ Ա­շո­տը… Ընդ­հան­րա­պէս ա­սում են` ոչ մէ­կին քեզ հա­մար կուռք մի դարձ­րու. պատ­մե­լով ­Բե­կո­րի մա­սին` ես չեմ ու­զում ձեզ ներշն­չել, որ նրան պի­տի ձեզ հա­մար կուռ­քի պէս մի բան դարձ­նէք, ես ցան­կա­նում եմ, որ նա ձեզ ու առ­հա­սա­րակ բո­լոր հայ ե­րի­տա­սարդ­նե­րի հա­մար լի­նի մեծ չա­փա­նիշ, վառ ու օ­րի­նա­կե­լի կեր­պար: Ն­րան ու նրա նման­նե­րին պէտք է ոչ միայն յի­շել, այ­լեւ ձգտել ըն­դօ­րի­նա­կել, ի­մա­նալ, որ մար­դը կա­րող է նաեւ այդ ձե­ւով ապ­րել…»: