Արցախի հողերու գրաւումէն ետք, Ատրպէյճան այլեւս հետեւողական կերպով լծուած է Արցախի կրօնական եւ մշակութային կոթողներու ոչնչացման։ Ազդանշանը տուած է նոյնինքն Ալիեւ, որ հրամայած է Արցախի գրաւուած տարածքներուն մէջ գտնուող յուշարձաններուն վրայէն ջնջել բոլոր հայկական գրութիւնները։ Ալիեւ անգամ մը եւս իր կնոջ եւ աղջկան հետ այցելեց Հադրութ, հրահանգ տալով վերացնել հայկական հետքերը։
Շուշիի «Կանաչ Ժամ» եկեղեցին աւերուած է. թրքագէտ
Թրքագէտ Վարուժան Գեղամեան Դիմատետրի իր էջին վրայ գրած է, որ թշնամին Շուշին բռնագրաւելէ ետք անցած է հայկական ամէն ինչի ոչնչացման։ Ան յատկապէս կ՚անդրադառնայ «Կանաչ Ժամ» եկեղեցւոյ քանդումին։ «Արբանեակային լուսանկարներից երեւում է, որ Շուշիի «Կանաչ Ժամ» ժողովրդական անունը կրող եկեղեցին արդէն աւերուած է: «Խաղաղասիրական» բարեւ Ադրբեջանից մեզ:
Եթէ ներկայիս տգէտների իշխանութիւնը մնայ, այսպիսի ապագայ է սպասւում Սիւնիքին ու Տաւուշին», կը գրէ թրքագէտը` հրապարակելով նաեւ լուսանկարներ, որոնց համադրումը կատարած է Յովհաննէս Նազարէթեան։
Ատրպէյճանցիներու վայրագութիւնը Ակնաղբիւր գիւղին մէջ
Ատրպէյճանցի զինուորականներու կողմէ վանտալիզմի ենթարկուած է գրաւուած Ակնաղբիւր գիւղին յուշարձանը: Այս մասին Դիմատետրի իր էջին վրայ գրած է Լուսինէ Խաչատրեան:
«Վանդալութիւն Արցախի Ասկերանի շրջանի իմ հայրենի Ակնաղբիւր գիւղին մէջ, ոը գրաւուած է «քաղաքակիրթ» ատրպէյճանցի ահաբեկիչներուն կողմէ», գրած է Լուսինէ Խաչատրեան:
«Շուշա այլեւս երբեք Շուշի պիտի չդառնայ»
«Շուշան իր գեղեցիկ բնութեամբ եւ տեսարաններով նման վիճակի վերածելը վայրագութիւն է: Անոնք ոչնչացուցած են ատրպէյճանցիներու տուները եւ կը կարծէին, որ գրաւումը յաւէրժ պիտի տեւէ: Մենք վերջ տուինք գրաւման», յայտարարած է Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւ՝ յանձնուած Շուշի կատարած իր ուղեւորութեան ընթացքին։
«Ես յայտնեցի, որ Շուշան պիտի դառնայ ոչ միայն Ատրպէյճանի, այլեւ ամբողջ աշխարհի ամենագեղեցիկ քաղաքներէն մէկը: Ես անոր կը հասնիմ: Հարիւր տոկոսով», ըսած է Պաքուի բռնապետը:
Իլհամ Ալիեւ նաեւ յայտարարած է՝ «Շուշան այլեւս երբեք պիտի չդառնայ Շուշի: Երբեք»:
Ալիեւ հրահանգած է յուշարձաններուն վրայէն ջնջել հայկական գրութիւնները
Ատրպէյճանի նախագահը հրամայած է Արցախի գրաւուած տարածքներուն մէջ գտնուող յուշարձաններուն վրայէն ջնջել բոլոր հայկական գրութիւնները: Այս մասին «Թուիթըր»-ի միջոցով կը յայտնէ Հոլանտայի մէջ Հայաստանի դեսպան Տիգրան Բալայեան։
«Ատրպէյճանի բռնապետը անձամբ հրահանգած է ջնջել Արցախի գրաւուած տարածքներէն հայկական հետքերը։ Ալիեւի վարչաձեւի ռազմական յանցագործութիւնները կը շարունակուին ամբողջ ծաւալով»,գրած է Բալայեան։
Ալիեւի կնոջ ու դստեր Հադրութ այցելութեան մասին հրապարակուած տեսանիւթերը ուսումնասիրելէ ետք՝ լրատուամիջոցները նկատած էին, որ եկեղեցիներուն մէջ արդէն խաչեր չկան։
«Դեռ ձայն չկայ, դատապարտում չկայ». Ազգային ժողովի պատգամաւոր
Հայաստանի Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցութիւնը լքած, այժմ անկախ պատգամաւոր Սոֆիա Յովսէփեան խօսելով Ատրպէյճանի կողմէ կատարուող վայրագութիւններուն մասին գրած է իր էջին վրայ։
«Դեռ ձայն չկայ, դատապարտում չկայ, միջազգային կառոյցները դեռ չեն արձագանգել այս ակնյայտ վանդալիզմին, իսկ մենք լռում ենք…
Ջնջում են պատմութիւն, ջնջում են տարեգրութիւն, մշակոյթ՝ դրանով ի ցոյց դնելով, որ ամէն ապացոյց պէտք է վերացնեն, որպէսզի յետոյ համարեն իրենց պատմական տարածքը։ Աշխարհի համար միակ ապացոյցը մնում է մեր կենդանի վկայութիւնները, որոնք մեծ հաշուով աշխարհը չի կարեւորում եւ չի կարեւորելու նաեւ այն ժամանակ, երբ բոլորի աչքի առաջ փորձ արուի հերթական ցեղասպանութեան՝ կենդանի վկայութեան վերացման…
Լռում են…
Լռում ենք նաեւ մենք, որովհետեւ ոչ կարեւոր, դժգոյն քաղաքի ոչինչ չասող եւ ոչինչ չտուող մի եկեղեցի է աւերուել։ Չէ՞ որ Շուշին հայկական չէ, ուրեմն եկեղեցին էլ ինչպէս Ալիեւն է ասում՝ ուդիական է, Հադրութն էլ դարձել է իրենց նախամուտքը…
Համախմբուել է պէտք, կործանւում ենք նաեւ անտարբերութեան պատճառով…
Լռութիւն … Ցաւոտ լռութիւն…»։
Յիշեցնենք, որ Արցախի դէմ ռազմական յարձակումներուն հետեւանքով Ատրպէյճանի վերահսկողութեան տակ մնացած են հայոց պատմութեան եւ մշակոյթի առնուազն 1456 նշանաւոր անշարժ յուշարձաններ՝ 161 վանքեր եւ եկեղեցիներ, 591 խաչքարեր, Տիգրանակերտի, Ազոխի, Նոր Կարմիրավանի, Միրիկի, Կերենի հնավայրերն ու բազմաթիւ բերդեր, ամրոցներ, սրբավայրեր եւ այլ յուշարձաններ:
