Ամառնային հայկական շարժապատկերի երեկոյ. «Դաւիթ Բէկ»

14 ­Յու­լի­սի ե­րե­կո­յեան, «Լ. եւ Ս. ­Յա­կո­բեան» վար­ժա­րա­նի բա­կին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ «­Հա­մազ­գա­յին»ի Ատ­տի­կէի «­Սօս-­Վա­նի» մաս­նա­ճիւ­ղի վար­չու­թեան կազ­մա­կեր­պած հայ­կա­կան ա­մառ­նա­յին շար­ժա­պատ­կե­րի ցու­ցադ­րու­թիւ­նը։
Ընտ­րո­ւա­ծը՝ «­Դա­ւիթ ­Բէկ», Էտ­մոնտ ­Քէօ­սե­յեա­նի բե­մադ­րու­թեամբ «­Յու­սոյ Աստղ» ստեղ­ծա­գոր­ծու­թեան ա­ռա­ջին մասն էր։ ­Կեդ­րո­նա­կան դե­րը կը մարմ­նա­ւո­րէր Է­տի­շեր ­Մա­ղա­լաշ­վի­լի, նաեւ կը մաս­նակ­ցէին ժա­մա­նա­կին հան­րա­ծա­նօթ դե­րա­սան­ներ՝ Ար­մէն ­Ջի­կար­խա­նեան (Մ­խի­թար Ս­պա­րա­պետ), ­Լաու­րա ­Գէոր­գեան (­Սա­թե­նիկ), ­Խո­րէն Աբ­րա­հա­մեան (­Տէր-Ա­ւե­տիս), ­Սօս ­Սարգ­սեան (­Մով­սէս) եւ ու­րիշ­ներ։
­Վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ ընկ. ­Ժագ ­Տա­մա­տեան շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նե­լով ներ­կա­յու­թեան հա­մար հան­դի­սա­տես­նե­րուն եւ կա­թո­ղի­կէ ­Գե­րա­պայ­ծա­ռին՝ պաս­տա­ռը տրա­մադ­րե­լու առ­թիւ, նշեց որ շար­ժա­պատ­կե­րի ա­րո­ւես­տը մօտա­ւո­րա­պէս մէկ դա­րու գոր­ծու­նէու­թիւն կը ծա­ւա­լէ ­Հա­յաս­տա­նէն ներս։ ­Յա­ջոր­դա­բար, ներ­կա­յա­ցուց ժա­պա­ւէ­նին նիւ­թը՝ հա­կիրճ պատ­մա­կան տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցե­լով ներ­կա­նե­րուն.
«1978 թո­ւա­կա­նին լոյս կը տես­նէ գլուխ­գոր­ծոց «­Յու­սոյ Աստղ» ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւ­նը բաղ­կա­ցած 2 մա­սե­րէ՝ «­Դա­ւիթ ­Բէկ» եւ «Մ­խի­թար Ս­պա­րա­պետ»։ ­Ժա­պա­ւէն­նե­րը կը ցո­լաց­նեն 1722-1730 տա­րի­նե­րու ­Սիւ­նի­քի ապս­տամ­բու­թիւ­նը, ո­րուն շնոր­հիւ շրջա­նը վա­յե­լեց ինք­նա­վա­րու­թեան կար­գա­վի­ճակ։
18-րդ ­դա­րուն Ա­րե­ւե­լեան ­Հա­յաս­տա­նը մաս կը կազ­մէ ­Պարս­կա­կան ­Կայս­րու­թեան։ ­Կը գոր­ծեն մե­լի­քու­թիւն­ներ, տե­ղա­կան իշ­խա­նու­թիւն­ներ, ո­րոնք են­թա­կայ են ­Պար­սից ­Շա­հին։ 1720-ա­կան­նե­րուն, ­Սիւ­նի­քի մէջ կը տի­րէ յե­ղա­փո­խա­կան ո­գի, սա­կայն ի­րա­վի­ճա­կը բարդ է նաեւ այն հան­գա­ման­քով, որ լեռ­նա­յին վայ­րե­րուն ներ­խու­ժած են թրքա­ծին վրա­նաբ­նակ ցե­ղա­խում­բեր, ո­րոնք կը խան­գա­րեն տե­ղա­կան բնակ­չու­թեան։ ­Հա­յե­րը կը դի­մեն Վ­րաց ­Վախ­թանգ թա­գա­ւո­րին, ան ալ ­Սիւ­նիք կ­՚ու­ղար­կէ 30 հայ զի­նո­ւո­րա­կան­ներ, ­Դա­ւիթ ­Բէ­կի գլխա­ւո­րու­թեամբ»։
­Շա­րու­նա­կե­լով՝ ընկ. ա­տե­նա­պե­տը ը­սաւ, որ հե­րո­սին հա­մար չեն նշո­ւած յա­ւե­լեալ կեն­սագրա­կան տե­ղե­կու­թիւն­ներ. ծա­նօթ չէ տա­րի­քը, ո՛չ ալ ծննդա­վայ­րը, թէեւ ո­րոշ պատ­մա­բան­ներ կը նկա­տեն, որ ծա­գում ու­նի ­Սիւ­նի­քէն։ ­Յայտ­նի չէ, թէ ինչ­պէս ստա­ցած է «­Բէկ» կո­չու­մը՝ ազ­նո­ւա­կան տոհ­մի ան­դամ ըլ­լա­լով, կամ վրա­ցա­կան բա­նա­կի ծա­ռա­յու­թիւն­նե­րու շնոր­հիւ։ ­Վախ­ճա­նե­ցաւ ա­զատ ­Սիւ­նի­քին մէջ 1728-ին, սա­կայն պատ­մա­կան տե­սա­կե­տով յստակ չէ մա­հո­ւան պատ­ճա­ռը՝ հի­ւան­դու­թիւն կամ ռազ­մա­դաշ­տին ստա­ցած վերք մը։
«­Հաս­նե­լով ­Սիւ­նիք, ­Դա­ւիթ ­Բէ­կը կը կազ­մէ կա­նո­նա­ւոր բա­նակ եւ Ս­պա­րա­պետ կը նշա­նա­կէ ­Գան­ձա­կե­ցի Մ­խի­թա­րին՝ դժգո­հու­թիւն պատ­ճա­ռե­լով մե­լիք­նե­րուն։ ­Թեժ կռիւ­նե­րով կը հե­ռաց­նէ քո­չո­ւոր­նե­րուն եւ ի­րենց ա­նա­սուն­նե­րը կը բաժ­նէ գիւ­ղա­ցի­նե­րուն։ ­Յա­ջոր­դա­բար, կը գլխա­տէ իս­լա­մա­ցած հայ մե­լիք­ներ ­Փաղ­րի­նին եւ դա­ւա­ճան Ֆ­րան­կիւ­լին՝ ի­րենց հարս­տու­թիւ­նը նո­ւի­րե­լով զի­նո­ւոր­նե­րուն եւ ժո­ղո­վուր­դին։ ­Յա­նուն կար­գա­պա­հու­թեան՝ խստու­թեամբ կը վա­րո­ւի նաեւ Մ­խի­թար Ս­պա­րա­պե­տին։ ­Յաղ­թա­հա­րե­լով մօ­տա­կայ խա­նու­թիւն­նե­րու բազ­մա­թիւ զօր­քե­րուն՝ կ’ա­զա­տագ­րէ բեր­դեր ու քա­ղաք­ներ, սա­կայն Օս­մա­նեան ­Կայս­րու­թիւ­նը, օգ­տա­գոր­ծե­լով ­Պարս­կաս­տա­նի թու­լա­ցու­մը, հսկա­յա­կան բա­նա­կով կը յար­ձա­կի ­Սիւ­նիք։ Ս­պա­սո­ւած ռու­սա­կան օգ­նու­թիւ­նը չի հաս­նիր եր­բէք։ Այս­պէս՝ ­Դա­ւիթ ­Բէկ ան­հա­ւա­սար պա­տե­րազմ կը մղէ թուրք զաւ­թիչ­նե­րուն դէմ»։
Ե­րե­կո­յի ըն­թաց­քին հան­դի­սա­տե­սը վա­յե­լեց սի­րոյ ու պա­տե­րազ­մա­կան ժա­պա­ւէ­նը ա­մառ­նա­յին շար­ժա­պատ­կե­րի հա­ճե­լի մթնո­լոր­տի մէջ՝ համ­տե­սե­լով ա­կում­բի «լեհ­մա­ճու­նը» զո­վա­ցու­ցի­չի ու գա­րե­ջու­րի հետ։
Ա­ւար­տին՝ ներ­կա­նե­րը ո­գե­ւո­րո­ւած փա­փաք յայտ­նե­ցին ցու­ցադ­րել «­Յու­սոյ Աստղ»ի 2-րդ ­մասն ալ՝ «Մ­խի­թար Ս­պա­րա­պետ», սա­կայն ան­յար­մար էր յա­ռա­ջա­ցած ժա­մի պատ­ճա­ռաւ։

ԹՂԹԱԿԻՑ