Ազգային Ընդհանուր Ժողով

Առաջնորդուիլ բազմամակարդակ
եւ բազմաշերտ օրակարգով

­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ ­Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան Ազ­գա­յին Ընդ­հա­նուր ­Ժո­ղո­վի ծի­րին մէջ, նիստ մը յատ­կա­ցո­ւած էր սփիւռ­քի վե­րա­կազ­մա­կերպ­ման, հայ­կա­կան ինք­նու­թեան ամ­րապնդ­ման եւ սփիւռք-­Հա­յաս­տան գոր­ծակ­ցու­թեան:
Այդ նիս­տի ըն­թաց­քին, ժո­ղո­վի հրա­ւի­րեալ­նե­րէն ­Միհ­րան ­Քիւր­տօղ­լեան ներ­կա­յա­ցուց հե­տե­ւեալ զե­կոյ­ցը.

­Վե­հա­փառ տէր, յար­գե­լի ժո­ղո­վա­կան­ներ,

­Սե­րուն­դին «ազ­գա­յին ինք­նու­թիւ­նը» մտա­տան­ջող օ­րա­կար­գին նո­ւի­րո­ւած ­Պիք­ֆա­յա­յի խորհր­դա­ժո­ղո­վին՝ վե­հա­փառ հօր ներ­կա­յա­ցու­ցած նե­րա­ծա­կա­նը, ինչ­պէս նաեւ՝ ­Հա­յաս­տան-սփիւռք վեր­ջին հա­մա­գու­մա­րին եր­կու նա­խա­դա­սու­թիւն­նե­րու մէջ խտա­ցու­ցած նո­րին սրբազ­նու­թեան նշա­նա­կա­լից «հայ­րե­նի­քը կը պար­պո­ւի, իսկ սփիւռ­քը կը մա­շի» շշմեց­նող ա­հա­զան­գը բիրտ մար­տահ­րա­ւէր մըն է, որ օ­րահ­րա­մա­նի շեշ­տով կը դրո­ւի ազ­գի ղե­կա­վա­րու­թեան սե­ղա­նին:
1980ա­կան թո­ւա­կան­նե­րէն կը զգա­ցո­ւէր ար­դէն, որ մեր մի­ջոց­նե­րը՝ մա­մուլ, կրթա­րան, ա­կումբ եւ այլ աշ­խու­ժու­թիւն­ներ ան­բա­ւա­րար են այ­լեւս՝ հա­յօ­ճախ­նե­րու ազ­գա­յին դի­մա­գի­ծը պա­հե­լու, սե­րուն­դին ինք­նու­թեան մշա­կու­մին մէջ ազ­դու դեր ու­նե­նա­լու տե­սա­կէ­տէն: ­Բայց նա­խոր­դող տաս­նա­մեա­կէն սկսած ցու­ցա­կան-ու­ժա­կան պայ­քա­րի մի­ջազ­գա­յին ար­ձա­գան­գը կեր­պով մը կը նպաս­տէր, որ սե­րուն­դը քա­ղա­քա­կա­նա­նայ, յանձ­նա­ռու դառ­նայ, իբ­րեւ հայ ինք­զի՚նք հաս­տա­տէ…:
­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 70ա­մեա­կէն ետք մեր կա­րե­լիու­թիւն­նե­րը զօ­րա­շար­ժե­ցինք ­Հայ ­Դա­տի պայ­քա­րին հա­մար եւ չմտա­ծե­ցինք, թէ սփիւռ­քա­ցու­մը հանգ­րո­ւա­նում է, մնա­յուն է, որ ու­նի, պէ՚տք է ու­նե­նար իր ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րը, եւ այդ ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թեանց ա­ռա­ջին գի­ծին վրայ կա­րե­ւոր տե­ղը պի­տի գրա­ւէր սե­րուն­դին ազ­գա­յին ինք­նու­թիւ­նը պա­հե­լու մտա­հո­գու­թիւ­նը: Այդ օ­րե­րուն, սփիւռ­քի մնա­յուն հան­գա­ման­քը ըն­դու­նի­լը շա­տե­րու հա­մար նոյ­նիսկ թա­պու կը հա­մա­րո­ւէր, մին­չեւ որ ­Հա­յաս­տա­նի վե­րան­կա­խա­ցու­մը մեզ դրաւ չոր ի­րա­կա­նու­թեան առ­ջեւ, թէ ա­յո՚, սփիւռ­քը կազ­մո­ւած է պար­տադ­րա­բար, բայց ի­րա­րու յա­ջոր­դող սե­րունդ­նե­րէ ետք, հի­մա ա­նի­կա դար­ձած է ապ­րե­լու ընտ­րա­վայր…:
­Հա­մա­ռօ­տա­կի այս հաս­տա­տու­մէն ետք, շատ հպան­ցիկ ակ­նարկ մը ՝ հա­յօ­ճախ­նե­րուն տրա­մադ­րած մի­ջոց­նե­րուն վրայ, ո­րոնք մի­տո­ւած են սե­րուն­դին ազ­գա­յին ինք­նու­թիւ­նը մշա­կե­լու գոր­ծին: Իբ­րեւ նմոյշ, նկա­տի առ­նենք ե­րեք թե­մեր միայն, ո­րոնք եր­կու կա­թո­ղի­կո­սու­թեանց հո­վա­նին ու­նին: Ե­թէ տա­րա­ծո­ւինք ամ­բողջ սփիւռ­քին վրայ, ան­յոյս ըլ­լա­լու աս­տի­ճան անմ­խի­թար վի­ճա­կի մը առ­ջեւ պի­տի գտնո­ւինք:
— Ա­մե­րի­կա. միայն մէկ քա­ղա­քի՝ Կ­լեն­տէյ­լի մէջ ա­մե­րի­կեան-հան­րա­յին դպրոց­նե­րու ա­շա­կերտ­նե­րու ընդ­հա­նուր թի­ւը շուրջ 30.000 է, ո­րոնց մէկ եր­րոր­դը՝ 10.000ը հա­յոր­դի­ներ են, մինչ Ա­մե­րի­կա­յի եր­կու թե­մերն ու ա­փե­րը նկա­տի առ­նե­լով` մեր վար­ժա­րան­նե­րու ա­շա­կերտ­նե­րուն ընդ­հա­նուր թի­ւը 8000 է…: Ա.Մ.Ն.ի մէջ ու­նինք ե­կե­ղե­ցի­ներ, թեր­թեր, ա­կումբ­ներ, հե­ռա­տե­սի­լի շա­բա­թա­կան քա­նի մը ժա­մո­ւան հա­ղոր­դում­ներ: Ա­սոնց շուրջ բո­լո­րո­ւած­նե­րուն հա­մար ե­թէ հիմք առ­նենք մեր վար­ժա­րան­նե­րուն ա­շա­կերտ­նե­րու թի­ւը, եւ ե­թէ շռայլ ըլ­լանք՝ լա­ւա­գոյն պա­րա­գա­յին կ­՚ու­նե­նանք 200.000, 300.000: ­Հա­յու­թեան թի­ւը կ­՚են­թադ­րո­ւի 1.500.000էն ա­ւե­լի:
— ­Գա­նա­տա. եր­կու թե­մե­րու մէջ կայ շուրջ 2000 ա­շա­կերտ: ­Միեւ­նոյն շռայլ հա­շի­ւով՝ ազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րու շուրջ բո­լո­րո­ւած­նե­րը նկա­տենք 30.000, մինչ հա­յու­թեան թի­ւը կ­՚են­թադ­րո­ւի 80.000-100.000:
— ­Յու­նաս­տան. ա­շա­կերտ­նե­րու թիւ 250-300: ­Մեր կա­ռոյց­նե­րուն շուրջ բո­լո­րո­ւած­նե­րը, նե­րա­ռեալ հա­յաս­տան­ցի­ներ, ա­ռա­ւե­լա­գոյ­նը՝ 10.000: ­Հա­յու­թեան թի­ւը կ­՚են­թադ­րո­ւի 45-50 հա­զար:
­Տա­կա­ւին չենք անդ­րա­դառ­նար խառն ա­մուս­նու­թիւն­նե­րու, ո­րոնց մօ­տա­ւոր թի­ւին մա­սին նո­ւա­զա­գոյն գա­ղա­փարն իսկ չու­նինք…:
­Թե­րեւս տար­բեր է պա­րա­գան ­Կիպ­րո­սի, ­Պարս­կաս­տա­նի, ­Սու­րիոյ ու ­Լի­բա­նա­նի, բայց այս ըն­թաց­քով կը կաս­կա­ծիմ, թէ ա­նոնք ալ պի­տի չըլ­լան դժբախտ թեկ­նա­ծու­նե­րը վե­րին­նե­րու ճա­կա­տագ­րին…:
Ըն­դու­նինք նաեւ, որ ներ­կա­յա­ցո­ւած այս տախ­տա­կը ա­ղօտ պատ­կե­րա­ցումն իսկ չի տար հա­յե­րէ­նի նա­հան­ջին, որ ա­հագ­նա­ցող հա­մե­մա­տու­թիւն­նե­րու հա­սած է: ­Մեր կա­ռոյց­նե­րուն շուրջ բո­լո­րո­ւած­նե­րը հա­յե­րէ­նը չեն գոր­ծա­ծեր ոչ միայն ա­ռօ­րեայ-ըն­տա­նե­կան յա­րա­բե­րու­թեանց մէջ, այլ յա­ճախ նաեւ ժո­ղով­նե­րու ըն­թաց­քին: ­Նոյ­նիսկ այն ժո­ղով­նե­րուն մէջ, ո­րոնք իբ­րեւ թէ կո­չո­ւած են հա­յե­րէ­նի պահ­պա­նու­թեան, լե­զո­ւին փրկու­թեան: Ալ ո՜ւր մնաց, որ նո­րա­հաս սե­րուն­դը հա­յե­րէն բար­բա­ռի: Կր­նա՞նք շրջել կա­ցու­թիւ­նը: ­Պա­տաս­խան չու­նեմ: ­Բայց կ­՚են­թադ­րեմ, թէ պի­տի հա­մա­ձայ­նիք, որ հա­յե­րէ­նի չգոր­ծա­ծու­թիւ­նը պէտք չէ փա­կու­ղի դառ­նայ մե­զի եւ սե­րուն­դին հա­մար: Ըստ ա­մե­նայ­նի մեր­ժե­լի է նաեւ անճր­կած կա­մա­կո­րու­թիւ­նը, շո­ւա­րու­մը: ­Հա­ւա­նա­բար, հա­յը հա՚յ պա­հե­լու դա­սա­կան մեր մտայ­նու­թիւնն է, որ կա­մա­կոր դար­ձու­ցած է մեզ եւ սփիւռ­քը հաս­ցու­ցած այն պատ­կե­րին, ո­րուն առ­ջեւ ենք ներ­կա­յիս: Ա­մէն պա­րա­գա­յի, հար­ցու­մը կճող է.
Ին­չո՞ւ ին­կանք մա­շու­մի այս ճամ­բուն մէջ, հա­կա­ռակ ­Վե­հա­փա­ռի հաս­տա­տու­մին՝ «սփիւռ­քը ան­սահ­ման կա­րո­ղու­թիւն­նե­րու շտե­մա­րան» ըլ­լա­լուն:
­Պատ­ճառ­նե­րը շատ են ան­շուշտ ու բազ­մաբնոյթ՝ բո­լո­րիս ծա­նօթ: ­Մեր կա­րո­ղու­թիւն­նե­րէն վեր է բո­լոր պատ­ճառ­նե­րը յաղ­թա­հա­րե­լը: ­Բայց ե­կէ՚ք կե­նանք եր­կու կէ­տե­րու վրայ, ո­րոնք մեր կա­րո­ղու­թիւն­նե­րու շրջա­գի­ծին մէջ կ­՚իյ­նան, բայց թե­րա­ցած ենք այդ մար­զե­րուն մէջ:
Ա.- ­Վեր­ջին տա­րի­նե­րուն, շուրջ 2 տաս­նա­մեա­կի կտրո­ւած­քով դի­տե­լի է, որ սփիւռ­քը կորսն­ցու­ցած է իր քա­ղա­քա­կան ջի­ղը, ո­րու հե­տե­ւան­քովն ալ թուլ­ցած է իր կազ­մա­կեր­պո­ւա­ծու­թիւ­նը եւ յանձ­նո­ւած՝ ան­տար­բե­րու­թեան: ­Գի­տենք, որ ան­տար­բե­րու­թիւ­նը ա­ւե­լի ա­հա­ւոր վտանգ է, քան թշնա­մին: Ա­ւե­լի մեծ չա­րիք է, քան նոյ­նիսկ դա­ւա­ճա­նու­թիւ­նը, որ վեր­ջին հա­շո­ւով թշնա­մի ու­ժը քիչ-շատ կ­՚ա­ւելց­նէ: ­Մինչ ան­տար­բե­րու­թիւ­նը սե­փա­կան ուժդ կը կրծէ, կը կրծէ, մին­չեւ որ հիւ­ծիս ամ­բող­ջու­թեամբ:
Բ.- Ան­տե­սե­ցինք հա­մա­ցան­ցի, internetի, social mediaի ( facebook, e-mail, twitter եւ այլն) ու­ժը: ­Չա­րիք հա­մա­րե­ցինք հա­մաշ­խար­հայ­նա­ցու­մը եւ ա­նի­կա նկա­տե­ցինք մեր տկա­րու­թիւն­նե­րուն պատ­ճա­ռը, փո­խա­նակ անդ­րա­րառ­նա­լու, որ կրնար եւ ազ­դու զէնք ըլ­լալ հա­մաշ­խար­հայ­նա­ցու­մը՝ մե­զի պէս աշ­խար­հով մէկ ցրո­ւած, հա­մաշ­խար­հայ­նա­ցած ազ­գի հա­մար:
Եւ այ­սօր ի՞նչ կը հաս­տա­տենք: ­Կը հաս­տա­տենք, որ հա­մա­ցան­ցը, ա­փի բջի­ջա­յի­նը ա­մէ­նօ­րեայ կեանքն է ե­րի­տա­սար­դին ու մի­ջին սե­րուն­դին, ո­րոնք մեր հե­տապն­դած թի­րախ­ներն են այս պա­րա­գա­յին:
­Հա­մա­ցան­ցի ու­ժէն օգ­տո­ւե­լու հա­մար պի­տի գանք միեւ­նոյն ա­ռանց­քին, այ­սինքն՝ կազ­մա­կեր­պո­ւա­ծու­թեան եւ քա­ղա­քա­կան ջի­ղի զարթ­նու­մին:
Ի՞նչ կ­՚ա­ռա­ջար­կո­ւի.
— ­Նախ՝ հա­մո­զո­ւինք, որ գո­յու­թիւն ու­նե­նա­լէ պի­տի չդադ­րի սփիւռ­քը: Ե­թէ կայ հա­կա­ռակ թե­զի հիմ­նա­ւո­րում, լսե­լը հե­տաքրք­րա­կան պի­տի ըլ­լայ…
— ­Մին­չեւ հի­մա կը շա­րու­նա­կենք բա­ւա­րա­րո­ւիլ մեր ձեռ­նար­կած մի­ջո­ցա­ռում­նե­րով, որ ազ­գա­յին­ներ կամ գա­ղու­թա­հայ զան­գո­ւած­ներ մե­զի գան, որ­պէս­զի մեր ձայ­նը լսեն, մեր նպա­տակ­նե­րուն տե­ղե­կա­նան: ­Մինչ­դեռ ար­հես­տա­գի­տու­թիւ­նը (թեք­նո­լո­ժին) դա­սա­ւո­րած է այն­պէս, որ ա­մէն ինչ՝ լուր, տե­ղե­կու­թիւն, գրա­կա­նու­թիւն, բա­ռա­գի­տու­թիւն, քա­ղա­քա­կան վեր­լու­ծում, գի­տու­թիւն, նա­մակ թէ քա­րոզ­չու­թիւն կու գայ մեր ա­փին մէջ, բջի­ջա­յի­նի, սե­լիւ­լէ­րի մէջ, իսկ մենք բա­ցա­կայ ենք հոն, չկանք: Ա­հա գոր­ծի­քը, որ հա­յա­ծին սե­րուն­դին ազ­գա­յին ինք­նազ­գա­ցո­ղու­թիւ­նը պի­տի փոր­ձէ արթնց­նել: Կր­նա՞նք հա­յօ­ճախ­նե­րու մէջ ստեղ­ծել կազ­մա­կերպ մե­քա­նիզմ­ներ, որ կեդ­րո­նաց­նեն ի-մէյլ­նե­րու հաս­ցէ­ներ, բջի­ջա­յին­նե­րու թի­ւեր եւ յա­ճա­խա­կի «յար­ձա­կում­նե­րով» սե­րուն­դին փո­խան­ցեն կարճ ու ամ­փոփ՝ պատ­մա­կան նշա­նա­կա­լից ե­ղե­լու­թիւն­ներ եւ մեր ազ­գի ար­ժէ­քա­յին հա­մա­կար­գը կա­թիլ առ կա­թիլ ու մաս­նա­գի­տա­կան նրբու­թեամբ փո­խան­ցեն սե­րուն­դին, ինչ­պէս օ­րի­նակ՝ հա­յուն կառ­չա­ծու­թիւ­նը՝ ա­զա­տու­թեան, ան­կա­խու­թեան, ի­րա­ւուն­քի ու ար­դա­րու­թեան գա­ղա­փար­նե­րուն, ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան, հա­յուն ձեռ­նե­րէց ո­գին ու աշ­խա­տու­նա­կու­թիւ­նը, դժո­ւա­րու­թեանց դի­մա­նա­լու հա­յուն տո­կու­նու­թիւ­նը, ցե­ղաս­պա­նու­թեան յի­շո­ղու­թիւ­նը, որ ան­ցեա­լին պա­տա­հա­ծը ներ­կայ դարձ­նելն է մտքե­րու մէջ, մեր պա­հան­ջա­տի­րու­թիւ­նը, եւ իբ­րեւ քա­ղա­քա­կան հան­գա­նակ ու ի­րա­ւունք՝ միա­ցեալ ­Հա­յաս­տա­նի տես­լա­կա­նը…:
­Գի­տենք, որ հա­յօ­ճախ­նե­րը ձե­ւա­ւո­րած են գոր­ծող ու ինք­նա­տիպ հաս­տա­տու­թիւն­ներ, ո­րոնց շուրջ բո­լո­րո­ւած հայ հա­սա­րա­կու­թիւ­նը ու­նի իր ա­ւան­դա­կան գոր­ծե­լա­ձե­ւը , հա­ւա­տամքն ու մտայ­նու­թիւ­նը, կար­գա­խօս­նե­րու կառ­չա­ծու­թիւ­նը, ո­րոնք կը դժո­ւա­րաց­նեն նո՚­րը, նո­րին որ­դեգ­րո՚ւ­մը, նոր մտայ­նու­թի՚ւ­նը: ­Գի­տենք, դիւ­րին չէ թօ­թա­փել տի­րող այն մտայ­նու­թիւ­նը, որ հա­յա­խօ­սու­թեամբ կը պայ­մա­նա­ւո­րէ հա­յա­պահ­պա­նու­մը: ­Բայց հի­մա, պայ­ման­նե­րը չո­քած են մեր վրայ եւ մե­զի կը պար­տադ­րեն, դա­տա­պար­տած են մեզ, որ շրջան­ցենք լե­զուն, հա­յե­րէ­նը:
Ազ­գա­յին շատ միա­ւոր­ներ կան, ո­րոնք կը խօ­սին միեւ­նոյն լե­զուն, սա­կայն չեն պատ­կա­նիր նոյն ազ­գին, ինչ­պէս ա­րա­բա­խօս­ներն են, ֆրան­սա­խօս­նե­րը, գեր­մա­նե­րէն խօ­սող­ներ, սպա­նա­խօս­ներ, անգ­լե­րէ­նը գոր­ծա­ծող­ներ: ­Կա­րե­ւո­րը այն է, թէ են­թա­կան իր գոր­ծա­ծած լե­զո­ւով ի՞նչ ար­ժէք­նե­րու, ո՞ր ազ­գի պատ­մու­թեան ու տագ­նապ­նե­րուն եւ հայ­րե­նի­քին հետ կը յա­րա­բե­րի, ա­պա­գա­յի ի՞նչ տես­լա­կան կը հե­տապն­դէ: Ա­սոնք են, որ ինք­նազ­գա­ցո­ղու­թիւն, հայ­րե­նա­սի­րու­թիւն կը զար­գաց­նեն: ­Պէտք է ը­սել նաեւ ու ընդգ­ծել, որ հայ­րե­նա­սի­րու­թիւ­նը վե­րա­ցա­կան ի­մա­ցու­թիւն մը չէ, այլ կ­՚ար­տա­յայ­տո­ւի հայ­րե­նի­քի հան­դէպ յանձ­նա­ռու­թեամբ, ա­նոր դի­մագ­րա­ւած խնդիր­նե­րը ի՚­րը ը­նե­լով, ա­նոնց հան­դէպ դիր­քա­ւո­րո­ւե­լով, ա­նոնց­մով տագ­նա­պե­լով ու տագ­նա­պեց­նե­լով: ­Միայն այս ձե­ւե­րով է, որ սե­րուն­դը կը կառ­չի ու կառ­չած կը մնայ հայ­րե­նի­քին եւ ոչ թէ բե­մե­րէն ար­տա­սա­նո­ւած հռե­տո­րա­կան կար­գա­խօս­նե­րով, ո­րոնք լա­ւա­գոյն պա­րա­գա­յին տո­ւեալ պա­հուն տպա­ւո­րու­թիւն կը գոր­ծեն, բայց շու­տով, պա­հին հետ ա­նոնց թո­ղած ազ­դե­ցու­թիւ­նը կ­՚անց­նի:
­Սե­րուն­դին հո­գի­ներն ու մտքե­րը հայ­րե­նա­սի­րու­թեամբ կը դրոշ­մո­ւին՝ յա­նուն հայ­րե­նի­քի ձեռ­նար­կո­ւած ա­րարք­նե­րով, այդ ա­րարք­նե­րուն մաս­նա­կից դառ­նա­լով ու դարձ­նե­լով զինք: կեն­դա­նի գոր­ծով: ­Տե­սա­կա­նին ու գործ­նա­կա­նին, այ­սինքն՝ թէո­րիին ու բրակ­տի­տա­յի միաս­նու­թեան ըմբռ­նու­մը գոր­ծար­կե­լով, խօս­քը գոր­ծի ընդ­մէ­ջէն ար­տա­յայ­տե­լով: ­Կոր­ծա­նա­րար է կրա­ւո­րա­կա­նու­թիւ­նը, թէ՝ «ին­չո՞ւս պէտքն է, թէ ինչ կը պա­տա­հի ­Հա­յաս­տա­նի մէջ, հոն պա­տա­հած­նե­րը այն­տեղ ապ­րող­նե­րուն խնդիր­ներն են…»: Այս մտայ­նու­թեամբ, աշ­խար­հագ­րա­կա­նօ­րէն բա­ժան-բա­ժան մեր ազ­գը բա­ժան-բա­ժան կ­՚ըլ­լայ նաեւ հո­գե­պէս, ինչ որ ան­վե­րա­կանգ­նե­լի կը դարձ­նէ ազ­գին միաս­նու­թիւ­նը: Ս­փիւռ­քը նաե՚ւ այս վտան­գին առ­ջեւն է՝ ըստ զե­կու­ցո­ղիս:

­Յար­գե­լի ժո­ղո­վա­կան­ներ,

Իմ ներ­կա­յա­ցու­ցած այս թեզս թող չտայ այն տպա­ւո­րու­թիւ­նը, որ ա­ռա­ջար­կո­ւած մի­ջո­ցով գտնուած պի­տի ըլ­լայ սե­րուն­դին ազ­գա­յին ինք­նազ­գա­ցո­ղու­թիւ­նը խթա­նե­լու մո­գա­կան լու­ծու­մը: Ո՚չ ան­շուշտ: Այդ խաբ­կան­քէն հե­ռու:
­Ներ­կա­յա­ցո­ւա­ծը պար­զա­պէս մտա­ծու­մի ճիգ մըն է եւ ա­ռա­ջարկ՝ հա­ւա­տա­լով, որ ա­տի­կա ա­ռա­ւե­լա­գո՚յն կա­րե­լին է, կը կրկնեմ, մա­շու­մի ներ­կայ փու­լին մէջ, ա­ռա­ւե­լա­գո՚յն կա­րե­լին է եւ այդ կա­րե­լիին սահ­ման­նե­րուն մէջ թե­րեւս նո­ւա­զա­գոյն ձեռք­բե­րում­ներ կա­րե­նանք ու­նե­նալ… Ընդ­հա­նու­րին մէջ, ա­ռա­ջար­կո­ւա­ծը բազ­մա­մա­կար­դակ ու բազ­մա­շերտ օ­րա­կար­գով ա­ռաջ­նոր­դո­ւե­լու հրա­մա­յա­կանն է:
Ա­ռա­ջին՝ հա­ւա­տա՚լ ու ըստ այնմ գոր­ծել, որ հա­յե­րէ՚­նը, հա­յե­րէ­նի ու­սու­ցո՚ւ­մը կեան­քի չափ կա­րե­ւոր է: ­Սե­փա­կան աչ­քի լոյ­սի պէս պա­հել հայ­կա­կան դպրոց­նե­րը, այն ան­խախտ հա­մո­զու­մով, որ ա­նոնց ու­ժե­ղա­ցումն ու բազ­մա­ցու­մը կ­՚ամ­րապն­դեն մեր ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թիւ­նը, մտա­հան չը­նե­լով եր­բեք, որ հա­յօ­ճախ­նե­րու գոր­ծող բո­լոր կա­ռոյց­նե­րու նիւ­թա­կան կա­րիք­նե­րը հո­գա­ցո­ղը ու բա­րո­յա­պէս ա­նոնց շուրջ բո­լո­րո­ւած նո­ւի­րեալ­նե­րը հայ­կա­կան դպրոց­նե­րու շրջա­նա­ւարտ­ներն են մե­ծաւ մա­սամբ: ­Հա­յա­խօս­ներն են, որ ազ­գով ու ազ­գա­յի­նով կը տագ­նա­պին եւ այս­պի­սի բո­վան­դա­կու­թեամբ հան­դի­պում­ներ կը կազ­մա­կեր­պեն, ո՚չ օ­տա­րա­խօս­նե­րը:
Երկ­րորդ՝ միա­ժա­մա­նակ աչ­քա­թող չը­նել, օ­րա­կար­գէ դուրս չձգել հա­րիւ­րա­ւոր հա­զար­ներ հա­շուող սե­րուն­դը, որ օ­տա­րա­խօս է, բայց մե՚րն է եւ ո­րուն հայ­կա­կան ինք­նու­թիւ­նը խթա­նե­լը ազ­գա­յին-միու­թե­նա­կան-կու­սակ­ցա­կան մար­մին­նե­րուն ճի­տին փա­կած է, ա­նոնց ան­յե­տաձ­գե­լի գործն է: ­Հա­յա­խօ­սու­թեան կառ­չած մնա­լու ող­ջու­նե­լի յա­մա­ռու­թիւ­նը փա­կու­ղի չդարձ­նել սե­րուն­դին հա­մար:
Եր­րորդ՝ «սփիւռ­քի մա­շում»ին ա­ռաջքն առ­նե­լու ընդ­հա­նուր շրջա­ծի­րին մէջ , հայ­րե­նա­թող հա­յե­րը գրկելն ու զա­նոնք հա­յօ­ճախ­նե­րու կեան­քին ու աշ­խու­ժու­թիւն­նե­րուն մաս­նա­կից դարձ­նե­լը մեր կա­ռոյց­նե­րուն ա­նա­ռար­կե­լի ՊԱ՚ՐՏՔՆ է, միա­ժա­մա­նակ ՊԷՏՔ մը՝ նո­րեկ այդ հա­յե­րով նե­րար­կո­ւի­լը, թար­մա­նա­լը:
­Չոր­րորդ՝ օ­րախն­դիր դարձ­նել անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը ա­մէն հա­յօ­ճախ օժ­տե­լու հայ­կա­կան ըն­կե­րա­յին մե­տիա­յով (Armenian social media), ո­րուն մի­ջո­ցով եւ մաս­նա­գի­տա­կան նրբե­րանգ­նե­րով կա­րե­լի պի­տի ըլ­լայ տե­ղա­կան լե­զո­ւով յա­րա­բե­րիլ օ­տա­րա­խօս սե­րուն­դին հետ:
­Սե­ղա­նի մնա­յուն խնդիր է հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թիւ­նը, ո­րուն հիմ­նա­կան զէն­քը հա­յե­րէնն է ան­կաս­կած, քա­նի ա­նով է, որ սե­րուն­դը պի­տի ըն­կա­լէ եւ իւ­րաց­նէ ազ­գի ար­ժէ­քա­յին հա­մա­կար­գը: ­Սա­կայն սե­րուն­դին մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը զրկո­ւած է այդ զէն­քէն: ­Զայն չզրկենք նաեւ միւ­սէն՝ ազ­գի տես­լա­կան­նե­րէն ու ար­ժէ­քա­յին հա­մա­կար­գէն…:
Ա­հա­ւա­սիկ բազ­մա­մա­կար­դակ օ­րա­կար­գէն նշա­նա­կա­լից չորս շեր­տեր, զորս վե­րա­կազ­մա­կեր­պո­ւե­լու շրջագ­ծին մէջ կա­րե­լի է ա­ռա­ջադ­րել իբ­րեւ չէ­լէնճ-մար­տահ­րա­ւէր…:

Ան­թի­լիաս, 7 ­Դեկ­տեմ­բեր 2017

ՆՈԹ.- Ու­րիշ բա­ցատ­րու­թեան կա­րիքն ու­նի Ազ­գա­յին պատ­կա­նե­լիու­թիւ­նը։