10 եւ 11 Նոյեմբերին, Աթէնք հիւրաբար գտնուեցաւ հայ ժողովուրդի մեծ բարեկամ, հայասէր տոքթ. Էլէնի Թէոխարուս։ Ան հրաւիրուած էր Յունաստանի Հ.Կ.Խաչի Շրջ. վարչութեան կողմէ, որպէս գլխաւոր բանախօս հրապարակային ելոյթին, որ տեղի ունեցաւ «Զաւարեան» կեդրոնին մէջ։ Օրին, անդրադարձանք ելոյթի ունեցած մեծ արձագանգին, ինչպէս նաեւ յարգելի հիւրի ունեցած հանդիպումներուն յունահայ կառոյցներուն հետ։
Ուսանած ըլլալով բժշկագիտութիւն (վիրաբոյժ) եւ բանասիրութիւն, ան իր ամբողջ կեանքը նուիրած է մարդասիրութեան, փոքրիկներուն եւ մարդկային իրաւունքներու պահպահման։ Հիմնադիրը եւ պատուոյ նախագահն է «Աշխարհի բժիշկներ» միջազգային մարդասիրական կազմակերպութեան, որ իր բժշկական օգնութիւնը առատօրէն տուած է աւելի քան 25 երկիրներու մէջ։
Տոքթ. Թէոխարուս կազմակերպեց եւ մասնակցեցաւ 19 բժշկական եւ մարդասիրական առաքելութիւններու Արցախի մէջ, հայ ժողովուրդի գոյամարտի տարիներուն եւ անկէ ետք։ Պատերազմական թէժ պայմաններուն տակ եւ նախնական միջոցներով, ան կարողացաւ փրկել անհամար փոքրիկներու, չափահասներու եւ հայ զինուորներու կեանքը՝ ազերի բանակի շարունակական ռմբակոծումներէն եւ յարձակումներէն Արցախի վրայ։ Հայ ժողովուրդին մատուցած իր անգնահատելի ծառայութեան համար, տոքթ. Էլէնի Թէոխարուս պարգեւատրուած է Արցախի Պատուոյ ոսկի շքանշանով, Հայաստանի Ազգային ժողովի եւ Երեւանի պետական համալսարանի Բարձրագոյն ոսկի շքանշաններով։
Ամէն անգամ, որ կը հանդիպինք տոքթ. Էլէնի Թէոխարուսի հետ, մեզ կը տպաւորէ իր միտքի ու խօսքի պայծառութիւնը, առանց աւելորդ շքեղանքներու, ուղիղ եւ դիպուկ։
«Η διεθνής κοινότητα σήμερα συμπεριφέρεται
στον Ερντογάν ακριβώς όπως συμπεριφερόταν
στον Χίτλερ στα χρόνια λίγο πριν τον
Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο»
Έχετε αγωνιστεί σκληρά για πολλά χρόνια για τον λαό του Αρτσάχ με το ανθρωπιστικό σας έργο το οποίο επιτελέσατε τα δύσκολα χρόνια του πολέμου, αλλά και αργότερα με την συμμετοχή σας στον αγώνα στο πολιτικό και διπλωματικό πεδίο. Πως βλέπετε την πορεία και την εξέλιξη της χώρας, θα θέλατε να μας μιλήσετε για τα συναισθήματα σας κάθε φορά που επισκέπτεστε το Αρτσάχ.
Η φυσιολογική εξέλιξη για μένα είναι η ένωση του Αρτσάχ με την Αρμενία, που εκφράζει και την βούληση του λαού. Αν υπήρχε ένα παγκόσμιο «δικαιϊκό» σύστημα που να εφάρμοζε την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, θα είχαμε επιτύχει την ένωση εδώ και πάρα πολύ καιρό. Ακριβώς όπως θα είχε συμβεί και στην Κύπρο τουλάχιστον από την δεκαετία του 30 ή του 50, που έγινε και το ενωτικό δημοψήφισμα. Οπωσδήποτε, το κράτος του Αρτσάχ αυτή την στιγμή, παρόλο που δεν είναι αναγνωρισμένο, αρχίζει να αναπτύσσει την οικονομία του, ο λαός ζει καλύτερα, βελτιώνονται οι συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού, η ποιότητα ζωής, βλέπουμε ότι υπάρχουν σημαντικά βήματα στον τομέα της επιστήμης, των πανεπιστημίων που είναι ιδιαίτερα σημαντικό, σημαντική βελτίωση στις συγκοινωνίες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να γίνουν πολλά στην κτηνοτροφία, στην παραγωγή, στα ορυχεία, και όλα αυτά μας χαροποιούν. Βεβαίως, δεν παύει η χώρα να ζει στην σκιά των απειλών του πολέμου από ένα λαό αδίσταχτο, απολίτιστο, βάρβαρο, επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω αυτές τις φράσεις, αλλά αυτή είναι η συμπεριφορά των Αζέρων απέναντι στον λαό της Αρμενίας. Δεν υπάρχει πιθανότητα αναγνώρισης του κράτους του Αρτσάχ ως ανεξάρτητου κράτους. Δυστυχώς, η προπαγάνδα του Αζερμπαϊτζάν, αλλά και οι άλλες ανίερες μέθοδοι που χρησιμοποιεί, όπως για παράδειγμα το γεγονός, ότι εξαγοράζει συνειδήσεις, δίνοντας τεράστια κονδύλια προς αυτό τον σκοπό, η απειλητική συμπεριφορά του προς κάθε ξένο που επισκέπτεται το Αρτσάχ.
Πολλές φορές σε αναφορές και συζητήσεις το ζήτημα του Αρτσάχ σχετίζεται με αυτό της Κύπρου. Ως δηλαδή, μια αποσχιστική προσπάθεια, που εάν ολοκληρωθεί θα είναι δυσάρεστη εξέλιξη για το Κυπριακό. Εσείς πως προσεγγίζεται αυτή την άποψη;
Δεν συσχετίζω εγώ την κατεχόμενη Κύπρο, διάφοροι άλλοι ανόητοι και ανιστόρητοι και αγράμματοι και απαίδευτοι ταυτίζουν την περίπτωση της κατεχόμενης Κύπρου με την περίπτωση του Αρτσάχ. Ούτε ιστορία γνωρίζουν, ούτε γεωγραφία, ούτε πολιτισμό έχουν, για να μην σκεφτώ τίποτα άλλο χειρότερο. Τους έχουμε εξηγήσει χιλιάδες φορές. Είναι απλούστερο να καθίσει κανείς και να ακούσει και τις δύο εκδοχές, όχι μόνο την αρμενική, αλλά και την αζερική για να διαπιστώσει ότι το Αρτσάχ ήταν μια πανάρχαια αρμενική επαρχία εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια, αναφέρεται και στον Στράβωνα και σε άλλους αρχαίους συγγραφείς, τον Πλήνιο, και άλλους, ως αρμενική επαρχία. Συνεπώς το να θέλουμε αυτή την στιγμή να εφαρμόσουμε μια αυθαίρετη απόφαση του 1922 του Σοβιέτ των νοτίων επαρχιών, που πάρθηκε μέσα σε συνθήκες δικτατορίας για να δημιουργήσουν το τεχνητό κράτους του Αζερμπαϊτζάν, παίρνοντας από την Αρμενία το Ναχιτσεβάν, το Ναγκόρνο Γκαραπάχ και το Σαχουμιάν, εκεί είναι μια παραβίαση του διεθνούς δικαίου, εκεί είναι η απόσχιση, η κατάκτηση εδαφών από την Αρμενία. Όσον αφορά την Κύπρο, έγινε ακριβώς το ίδιο. Μια τουρκική εισβολή θηριώδης με εγκλήματα πολέμου, με δολοφονίες, με βιασμούς και με εκτελέσεις εν ψυχρό αθώων πολιτών και η κατάκτηση ενός κομματιού της Κύπρου και το εθνικό ξεκαθάρισμα. Όλοι οι έλληνες εκδιώχθηκαν, αντικαταστάθηκαν από έποικους τούρκους που έφεραν από την Τουρκία, από τα βάθη της Ανατολίας και δημιούργησαν αυτό το τεχνητό κράτος, το οποίο ανακηρύχθηκε την 15η Νοεμβρίου του 1983. Αυτό και μόνο το γεγονός καταρρίπτει και την οποιαδήποτε προσπάθεια για την δήθεν επίλυση του Κυπριακού με την λεγόμενη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, γιατί ναι μεν συμφωνήθηκε, αλλά δεν είχε μεσολαβήσει η ανακήρυξη του ψευδοκράτους και όσα στη συνέχεια επακολούθησαν.
Η αναγνώριση της δημοκρατίας του Αρτσάχ από οργανώσεις, από πολιτικούς ακόμη και από πόλεις, μέσω αδελφοποιήσεων και συνεργασιών είναι μια στρατηγική επιλογή στην οποία έχουμε επικεντρώσει τις προσπάθειές μας τα τελευταία χρόνια. Η πολιτική αυτή που έχει κάποιες επιτυχίες, νομίζετε πως είναι προς την σωστή κατεύθυνση.
Συμφωνώ απόλυτα και το τόνισα αρκετές φορές στις ομιλίες μου, ότι θα πρέπει όσο το δυνατόν, πιο πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται στα κέντρα λήψης αποφάσεων να γνωρίζουν την πραγματική κατάσταση του Αρτσάχ. Και το βάρος πέφτει σε όλους μας. Και στην αρμενική διασπορά, και στους φίλους των αρμενίων του Αρτσάχ, και στους φίλους της Αρμενίας και σε κάθε ελεύθερο άνθρωπο επί της γης. Η ανάπτυξη ακαδημαϊκών σχέσεων και οι καλές σχέσεις μεταξύ του πανεπιστημίου του Στεπαναγκέρτ με πολλά άλλα πανεπιστήμια θα είναι κάτι, που θα μας δώσει ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα και οι ακαδημαϊκοί δεσμοί, ξέρετε ότι είναι ισχυρότεροι και ανώτεροι από τον οποιοδήποτε πολιτικό δεσμό. Επίσης, η αδερφοποίηση πόλεων δεν βλέπω σε ποιον βαθμό θα πρέπει να παρεμποδίζεται από πολιτικές σκοπιμότητες. Οι κάτοικοι των πόλεων έχουν το δικαίωμα να έχουν ελεύθερες σχέσεις και επαφές με άλλους λαούς, ανταλλαγή πολιτιστικών εκδηλώσεων, νομίζω μπορούν να γίνουν πάρα πολλά πράγματα σ’αυτό τον τομέα.
Οι παρεμβάσεις του Αζερικού λόμπι στους ευρωπαϊκά όργανα και θεσμούς έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια, λαμβάνοντας υπ΄όψιν και τα τεράστια ποσά που δαπανούν προς αυτή την κατεύθυνση, έχουν καταφέρει να περιορίσουν την δραστηριότητα και την δυναμική μας.
Δυστυχώς ναι. Δυστυχώς το έχουν επιτύχει, γιατί ξέρετε όταν υπάρχουν αργυρώνητοι πολιτικοί και πολιτικάντηδες, και όταν υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι ας πούμε διαχειρίζονται τα λόμπις μέσα στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, που το λομπινγκ είναι ένας μηχανισμός που ισχύει από καταβολής του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, δεν είναι ότι θα επηρεάσει το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο προς την υιοθέτηση θέσεων, που θα αντίκεινται στο ζήτημα της ελευθερίας της σκέψης, της ελευθερίας της έκφρασης, της αυτοδιάθεσης των λαών, αλλά θα παρεμποδίζει συγκεκριμένα άτομα πάνω στα οποία θα μπορούσε να επενδύσει η υπόθεση του Αρτσάχ.
Aπό το δόγμα μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες η Τουρκία σήμερα έφτασε να έχει σοβαρά προβλήματα σχεδόν με όλους, παράλληλα η χωρίς προηγούμενο επιθετική ρητορική και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Συρία δημιουργούν μια εκρηκτική κατάσταση, ποιοι νομίζεται ότι είναι οι βασικότεροι λόγοι για αυτή την πολιτική.
Η τουρκική πολιτική δεν έχει αλλάξει τα τελευταία 100 χρόνια, δηλαδή από τότε που επικράτησαν οι Νεότουρκοι, της ανασύστασης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Προς την κατεύθυνση αυτή έχουν εκχερσώσει, έχουν εξαφανίσει από την Μικρά Ασία, την δυτική Αρμενία κάθε χριστιανικό πληθυσμό, τους Αρμένιους, τους Ασσύριους, τους έλληνες του Πόντου, τους ΄Ελληνες της Σμύρνης. Αυτή τη στιγμή αν δει κανείς το τουρκικό όραμα του νυν δικτάτορα της Τουρκίας, αλλά και διαχρονικά των προκατόχων του, κατά την δική μου εκτίμηση και όλων όσων θα έρθουν στο μέλλον, καταλαμβάνει με χάρτες την μισή Αρμενία, το Ναχιτσεβάν, εδάφη του Ιράν, του βόρειου Ιράκ, την βόρεια Συρία, ολόκληρη την Κύπρο, τα μισά νησιά του Αιγαίου, μέχρι και την Θεσσαλονίκη και την Χαλκιδική τα εμφανίζουν ως τουρκικά και φυσικά την Ρωμυλία και άλλα εδάφη ακόμα και των Σκοπίων.
Αν δει κανείς το Οθωμανικό, το ισλαμικό τους όραμα, ξεκινάει από την Ινδονησία και μέσα από την Ινδοκίνα και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, το Αφγανιστάν, την ίδια την Τουρκία, τις χώρες του Καυκάσου καταλήγει στην Βοσνία και στην Ερζεγοβίνη και φτάνει ξανά στα πρόθυρα της Βιέννης.
Η διεθνής κοινότητα σήμερα συμπεριφέρεται στον Ερντογάν ακριβώς όπως συμπεριφερόταν στον Χίτλερ στα χρόνια λίγο πριν τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στη συμφωνία του Μονάχου. Η συμφωνία μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Γερμανίας που οδήγησε στον διαμελισμό της Πολωνίας. Όλο αυτό το χάιδεμα που είχαν κάνει στον Χίτλερ, οδήγησε στο να εκτρέψουν αυτό το τέρας που οδήγησε σε αιματοκύλισμα τον κόσμο. Ε, αυτό το κάνουν ακριβώς και τώρα με την Τουρκία. Ελπίζω κάποια στιγμή να βρεθεί ένας φωτισμένος άνθρωπος και να ανακόψει αυτή την πολιτική.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε πως οι επαφές σε πολιτικό επίπεδο Ελλάδας-Κύπρου-Αρμενίας έχουν εντατικοποιηθεί. Γνωρίζεται εάν υπάρχουν συγκεκριμένα σχέδια συνεργασίας σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο μεταξύ των χωρών;
Προσπάθησα να ανιχνεύσω αυτή την πτυχή, αλλά δεν επέμεινα, γιατί οι προσπάθειες μου έλαβαν χώρα προς την κατεύθυνση της Αρμενίας, και όχι προς την κατεύθυνση της Κύπρου ή της Ελλάδας. Θέλω να πιστεύω ότι θα υπάρξει μια ισχυρή, αν όχι συμμαχία, διασύνδεση γιατί έχουμε κοινά συμφέροντα και οι τρεις χώρες και μπορούμε να αλληλοσυμπληρώνουμε την δράση μας και τις συνέργειες μας αναφορικά με την Τουρκία. Κατ’ αρχήν είναι ο κοινός εχθρός. Υπάρχουν δυνατότητες της Αρμενίας σε πολλά ζητήματα, που μπορούν να καλύψουν ελληνικές αδυναμίες, υπάρχουν δυνατότητες της Ελλάδας που μπορεί, εγώ δεν θα έβλεπα καθόλου αρνητικά ένα ελληνικό πανεπιστήμιο στον Καύκασο. Δεν θα έβλεπα καθόλου αρνητικά την μετατροπή του σχολείου Μελκονιάν σ’ ένα πανεπιστήμιο αρμενικών σπουδών στην Λευκωσία.
Συμμετείχατε στο πρόσφατο παγκόσμιο συνέδριο στο παγκόσμιο συνέδριο του Αρμενικού Κυανού Σταυρού μιλήστε μας για αυτές τις εντυπώσεις σας από αυτές;
Ήταν μεγάλη η έκπληξη μου, γιατί πραγματικά είδα γυναίκες να εργάζονται σαν ένα πραγματικό μελίσσι, προς όφελος όχι μόνο των Αρμενίων αλλά της παγκόσμιας κοινότητας που δεινοπαθεί, είναι μια μη κυβερνητική οργάνωση που πραγματοποιεί πάρα πολλά με ελάχιστα μέσα, αλλά με εθελοντική δράση των μελών της και εκείνη την στιγμή ένιωσα ότι μια τέτοια οργάνωση θα άξιζε να τιμηθεί με κάποιο Νόμπελ Ειρήνης ή με ένα βραβείο Ζαχάρωφ. Προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσαμε ίσως να επιτύχουμε κάτι μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Απευθυνόμενη ελληνοαρμένιους τι μήνυμα θα θέλατε να τους δώσετε;
Είμαστε τυχεροί, αν μου επιτρέπετε να κατατάξω τον εαυτό μου στους ελληνοαρμένιους, γιατί είμαστε φορείς δυο πολύ μεγάλων πολιτισμών, δυο πολύ μεγάλων παραδόσεων, αγαπάμε δυο πολύ μεγάλες χώρες εξίσου και είμαστε καλοί πολίτες αυτών των χωρών, θα τους παρότρυνα τους Αρμενίους να διεκδικήσουν πολιτειακά αξιώματα στην Ελλάδα, για μένα είναι πολύ σημαντικό να αναδειχθούν προσωπικότητες μέσα από την πολιτική ζωή του τόπου, και αυτό δεν σημαίνει ότι είτε θα απαρνηθούν τον αρμενισμό είτε θα ξεχάσουν την Αρμενία. Απεναντίας, με τις ικανότητές τους θα υπηρετήσουν και την άλλη τους πατρίδα, δεν λέω την πρώτη ή την δεύτερη, και η μια και η άλλη είναι πατρίδα, το ίδιο ισχύει και για τους Κύπριους, Αρμένιους και αυτούς που γεννήθηκαν στην Κύπρο με αρμενικές ρίζες και το ίδιο πιστεύω ότι ισχύει και για τους Έλληνες της Αρμενίας. Αν και αυτοί έχουν μείνει ελάχιστοι τα τελευταία χρόνια.
