Ա­ռանց ­Վեր­նագ­րի

­Նո­րա ­Քիւր­տօղ­լեան -­Գո­ւյում­ճեան

Ե­րեք շա­բաթ ա­ռա­ջո­ւան Ե­րե­ւա­նի քա­ղա­քա­պե­տա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րը յի­շո­ղու­թեանս բե­րին, որ ան­ցեալ տա­րի նոյն օ­րե­րուն Ե­րե­ւան կը գտնո­ւէի: Երբ ­Հա­յաս­տան գտնո­ւինք, մեր խան­դա­վառ տրա­մադ­րու­թեան մէջ կ­՛ու­զենք լա­ւա­տե­սու­թեամբ խօ­սիլ եւ պատ­մել միայն ա­նոր գե­ղեց­կու­թիւն­նե­րուն մա­սին: ­Չի նշա­նա­կեր որ չենք տես­ներ նաեւ տգեղ ե­րե­ւոյթ­նե­րը, սրբագ­րե­լի կող­մե­րը, պար­զա­պէս քիչ ան­գամ կ­‘անդ­րա­դառ­նանք ա­նոնց…:
Այն օ­րե­րուն մտադ­րած էի տուն վե­րա­դար­ձիս տպա­ւո­րու­թիւն­ներս հա­րա­զա­տու­թեամբ հրա­պա­րա­կել ա­նոնց հա­մար, որ պի­տի ու­զեն կար­դալ՝ «Եր­կու աշ­խարհ տե­սայ ­Հա­յաս­տա­նի մէջ» խո­րագ­րով: ­Բայց…ժա­մա­նակն ան­ցաւ եւ մտադ­րու­թիւնս չի­րա­կա­նա­ցու­ցի: Ե­րե­ւա­նի քա­ղա­քա­պե­տա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն եւ նա­խընտ­րա­կան քա­րո­զար­շա­ւի ազ­դե­ցու­թեան տակ տպա­ւո­րու­թիւն­ներս վե­րա­կեն­դա­նա­ցան եւ մղե­ցին, որ գրի առ­նեմ զա­նոնք:

Երկու աշխարհ տեսայ Հայաստանի մէջ.

­* Տե­սայ Ե­րե­ւա­նի շքեղ հրա­պա­րակ­ներն ու կեան­քով լե­ցուն պո­ղո­տա­նե­րը. տե­սայ նաեւ շէն­քե­րու ա­րանք­նե­րուն թափթ­փած աղ­բա­կոյ­տեր, շէն­քե­րու կռնա­կի ե­տե­ւի բա­կե­րուն լքո­ւա­ծու­թիւ­նը ու կի­սա­ւեր պատշգամ­նե­րը:
­*Տե­սայ հիւ­րա­նոց­նե­րուն, թան­գա­րան­նե­րուն, մայ­րա­քա­ղա­քի փա­ռա­ւոր ճա­շա­րան­նե­րուն մէջ աշ­խա­տող, ա­պա­գա­յի ե­րազ­նե­րով ե­րի­տա­սարդ­ներ-ու­սա­նող­ներ. նաեւ՝ ճամ­բա­նե­րը շրջող ա­նե­րազ մա­միկ­ներ-պա­պիկ­ներ, ո­րոնք ի­րենց հին գրքե­րը կը վա­ճա­ռէին օ­րո­ւան հա­ցը ա­պա­հո­վե­լու հա­մար:
­* Տե­սայ սքան­չե­լի նոր շի­նու­թիւն­ներ, դղեա­կի նմա­նող հա­րուստ ու շռայլ տու­ներ. նաեւ՝ պո­ղո­տա­նե­րու ե­տին՝ թա­ղե­րու մէջ գու­նատ բնա­կա­րան­ներ, հնա­ցած մուտ­քե­րով ու փճա­ցած պա­տե­րով:
­* Տե­սայ ­Սա­րեա­նի,­Թու­մա­նեա­նի, ­Չա­րեն­ցի խնա­մո­ւած տուն-թան­գա­րան­նե­րը. տե­սայ նաեւ Ա­րամ ­Մա­նու­կեա­նի պատ­մա­կան բնա­կա­րա­նին կի­սափ­լա­տակ ու ա­մօ­թա­լի վի­ճա­կը, ա­նոր քան­դո­ւած ներք­նա­յար­կը, դուռն ու պա­տու­հան­նե­րը, ուր բոյ­սեր ա­ճած էին:
­* Տե­սայ սե­փա­կան գործ յա­ջող­ցու­ցած հայ­րե­նա­դարձ սփիւռ­քա­հա­յեր. իսկ լսե­ցի նաեւ չոր միր­գե­րու շու­կա­յի մօտ հրա­պա­րա­կին թաք­սիի վա­րոր­դէն. «քոյ­րիկ ջան, ա­մէն առ­տու շատ կա­նուխ, այս հրա­պա­րա­կին վրայ կը տես­նես թէ տուն-ըն­տա­նիք-հա­րա­զատ թո­ղած, տաս­նեակ­նե­րով ե­րի­տա­սարդ­ներ ավ­թօ­պիւս­նե­րով կը մեկ­նին ­Ռու­սաս­տան՝ աշ­խա­տան­քի հա­մար»:
­* Տե­սայ ա­մե­րի­կեան տի­պի թանկ «սիւ­բըր­մար­քէթ»ներ եւ բազ­մա­տե­սակ ար­տադ­րու­թիւն­նե­րով գոց շու­կա­ներ. նաեւ՝ թրքա­կան ա­ժան ապ­րանք­նե­րով լի­քը խա­նութ­ներ:
­* Տե­սայ մեր հրաշք բնու­թիւ­նը դէ­պի ­Դի­լի­ջան՝ կա­նաչ լեռ­նե­րը, վե­րա­նո­րո­գո­ւած գիւ­ղերն ու զբօ­սաշր­ջիկ­նե­րու հա­մար կա­ռու­ցո­ւած վայ­րե­րը. նաեւ՝ ­Կիւմ­րիէն Ա­պա­րան ճամ­բուն եր­կայն­քին, չոր ու վայ­րի բնու­թեան մէջ ա­մա­յա­ցած ու մե­լա­մաղ­ձոտ գիւ­ղե­րը, ծա­խու հո­ղա­մա­սեր եւ բնա­կա­րան­ներ:
­* Տե­սայ Ա­բո­վեան քա­ղա­քի նո­րո­վի խնա­մո­ւած պո­ղո­տա­նե­րը եւ նո­րա­կա­ռոյց մեծ ու տպա­ւո­րիչ Ս. ­Յով­հան­նէս Մկր­տիչ ե­կե­ղե­ցին. նաեւ տե­սայ՝ դէ­պի մեր հնա­ւանդ Ա­նիի սահ­մա­նը տա­նող փո­շոտ ճամ­բուն վրայ հին ե­կե­ղե­ցիի նմա­նող մո­ռա­ցու­թեան լքո­ւած կա­ռու­ցո­ւած­քը, ո­րու շուրջ հա­ւեր կը թա­փա­ռէին կտկտա­լով:

***

Ան­ցեալ տա­րիէն այ­սօր շատ բան փո­խո­ւած է ­Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան կեան­քին մէջ, հե­տը բե­րե­լով նոր յոյս՝ ա­ւե­լի լաւ օ­րե­րու ակն­կա­լու­թեամբ:
­Յոյսն ու ա­պա­գա­յի լա­ւա­տե­սու­թիւ­նը կը պոռթ­կա­յին Ե­րե­ւա­նի քա­ղա­քա­պե­տա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն քա­րո­զար­շա­ւին ըն­թաց­քին:
­Մենք՝ հե­ռու ե­ղող­ներս, լրա­տո­ւա­կան մի­ջոց­նե­րու եւ ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րու ըն­ծա­յած մի­ջոց­նե­րու շնոր­հիւ հա­ղորդ դար­ձանք ան­ցու­դար­ձե­րուն եւ տպա­ւո­րո­ւե­ցանք ե­րի­տա­սարդ­նե­րու աք­թիւ մաս­նակ­ցու­թե­նէն:
­Սի­րե­ցի յատ­կա­պէս Հ.Յ.Դ.եան ե­րի­տա­սարդ ա­ւա­գա­նիի թեկ­նա­ծու­նե­րուն ու ա­նոնց ա­ջակ­ցող տղոց ու աղ­ջիկ­նե­րուն թարմ դէմ­քե­րը, ա­նոնց պարզ ու ան­կեղծ նա­յո­ւած­քը, խօս­քի հա­րա­զա­տու­թիւ­նը, ա­ռա­ջարկ­նե­րը, ի­րենց քա­ղա­քին հան­դէպ ու­նե­ցած սէ­րը եւ պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թիւն ստանձ­նե­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թիւ­նը: Ա­նոնք նոր շունչ ու նե­րար­կում կը խոս­տա­նա­յին մայ­րա­քա­ղա­քին:
Ե­րի­տա­սար­դա­կան այդ շունչն ու թար­մու­թիւ­նը թող վա­րա­կեն ­Հա­յաս­տա­նի բո­լոր քա­ղաք­նե­րը, ա­ւան­ներն ու գիւ­ղե­րը եւ նոր յոյս տան բո­լոր հա­յե­րուն:
­Յոյս, թէ ­Հա­յաս­տա­նը պի­տի պար­զէ բար­գա­ւա­ճող մէկ պատ­կեր, մէ՛կ «աշ­խարհ»՝ ըն­կե­րա­յին ար­դա­րու­թեամբ, ի­րա­ւա­կան պե­տու­թեամբ եւ ժո­ղովր­դա­վար հա­մա­կար­գի տակ զար­գա­ցող:
­Յոյս, որ պի­տի չվե­րա­ծո­ւի յու­սա­խա­բու­թեան:
­Պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թիւ­նը իւ­րա­քան­չիւր քա­ղա­քա­ցիին է:
­Պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թեան իր բա­ժի­նը իւ­րա­քան­չիւ­րին՝ սկսեալ երկ­րի թիւ մէ­կէն, Ազ­գա­յին ­Ժո­ղո­վի-­Խորհրդա­րա­նի ա­թոռ­նե­րուն ար­ժա­նա­ցած 105էն, մին­չեւ վեր­ջին ա­մէ­նա­փոքր գիւ­ղի քա­ղա­քա­ցիին եւ սփիւռ­քի մէջ ապ­րող հա­յին: