Σαρκίς Αγαμπατιάν
Στη μακρόχρονη και αρκετά εντυπωσιακή ιστορία των επιδόσεων των Αρμενίων στον έντυπο Τύπο της Διασποράς, η εφημερίδα «Αζάτ Ορ» κατέχει μια ξεχωριστή θέση. Φέτος, συμπληρώνει 75 χρόνια ζωής, 75 χρόνια συνεχούς και αδιάλειπτης παρουσίας στην αρμενική κοινότητα της Ελλάδος. Η μόνη αρμενόγλωσση καθημερινή εφημερίδα που κυκλοφορεί σήμερα στην Ευρώπη, μετά την διακοπή λειτουργίας της ιστορικής «Χαράτς» στο Παρίσι, το 2009. Η μακροβιότητα της εφημερίδας οφείλεται ως ένα βαθμό στις γερές βάσεις και στην πλούσια παράδοση που είχαν θέσει εξ αρχής οι εμπνευστές και πρωτεργάτες μιας άλλης σπουδαίας καθημερινής της «Νορ Ορ», που υπήρξε ο προάγγελος της «Αζάτ Ορ».
Είναι η μοναδική καθημερινή εφημερίδα που μπόρεσε να επιβιώσει από τα δεκάδες αρμενόγλωσσα έντυπα που κυκλοφόρησαν από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, παρά τις αντιξοότητες, την οικονομική δυσπραγία στα μεταπολεμικά χρόνια, την παλιννόστηση χιλιάδων Αρμενίων στη σοβιετική Αρμενία – και την επακόλουθη σταδιακή μείωση των αναγνωστών – καθώς και τη σημαντική υποχώρηση της αρμενοφωνίας.
Με την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα το 1941, η «Νορ Ορ» διέκοψε τη λειτουργία της και επανεκδόθηκε μετά την απελευθέρωση της χώρας, στις 25 Φεβρουαρίου 1945, με την καινούργια ονομασία ως «Αζάτ Ορ» (Ελεύθερη Ημέρα). Αρχικά, εκδότης ήταν ο Χοβαννές Τσακιριάν, αλλά τρία χρόνια αργότερα τον διαδέχθηκε ο Οννίκ Ζακαριάν. Υπεύθυνος σύνταξης ήταν ο Σετράκ Κοχαρουνή, ο οποίος αποχώρησε λόγω ασθένειας τον Απρίλιο του 1950 και κατόπιν ο ποιητής και δημοσιογράφος Βαζκέν Εσαγιάν.
Ο Βαζκέν Εσαγιάν υπήρξε ένα πραγματικό σύμβολο αυτοθυσίας, ένας ακούραστος άνθρωπος που είχε ταυτιστεί με την εφημερίδα. Εργαζόταν ακατάπαυστα και κοιμόταν ελάχιστα, πολλές φορές μάλιστα στο γραφείο της, σ’ ένα ανήλιο υπόγειο. Ήταν ένας αυθεντικός διανοούμενος που θυσίασε τη δημιουργία του για την καθημερινή πνευματική τροφή και άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στον ημερήσιο αρμενικό Τύπο. Εκείνη την περίοδο διοικητικός υπεύθυνος της «Αζάτ Ορ» ήταν ο Βαχάν Ντουζιάν, ο οποίος παράλληλα είχε επωμιστεί τον ρόλο του «εθνικού φοροεισπράκτορα».
Είχε αναλάβει την ευθύνη της είσπραξης και διαχείρισης των εισφορών του Περιφερειακού Συμβουλίου του Αρμενικού Κυανού Σταυρού και των Εθνικών Σχολείων σε Αθήνα και Πειραιά, καθήκοντα που έφερνε εις πέρας με συνέπεια και σχολαστικότητα. Αξιομνημόνευτη ήταν επίσης η προσφορά του ακούραστου Αχαρόν Στεπανιάν που από το πρώτο φύλλο και για τέσσερις περίπου δεκαετίες είχε αναλάβει ανελλιπώς την ευθύνη της στοιχειοθεσίας και εκτύπωσης των «Νορ Ορ» και «Αζάτ Ορ». Το 1956, η «Αζάτ Ορ» απέκτησε δικό της γραφείο σύνταξης σε κεντρικό σημείο της Αθήνας στην πλατεία Μητροπόλεως, χάρις στην οικονομική ενίσχυση κυρίως του φιλανθρωπικού σωματείου «Αρμενικός Κυανούς Σταυρός». Μετά τον θάνατο του Β. Εσαγιάν, το 1978, τη διεύθυνση της εφημερίδας ανέλαβε ο Χοβσέπ Μπαραζιάν.
Ο Χ. Μπαραζιάν έχοντας φοιτήσει στο αρμενικό κολέγιο «Τζεμαράν» της Βηρυτού, ήταν άριστος γνώστης της αρμενικής γλώσσας και κράτησε τα ηνία της εφημερίδας επί τέσσερις σχεδόν δεκαετίες. Εργατικός, φιλότιμος και γλαφυρός στα άρθρα που υπέγραφε, ήταν ένας πραγματικός «εργάτης» του Τύπου, δραστήριος και ανιδιοτελής που άφησε κι αυτός το στίγμα του στον αρμενικό Τύπο της ελληνο-αρμενικής κοινότητας. Το 2006, μετά την αποχώρησή του λόγω συνταξιοδότησης, την ευθύνη της έκδοσης και σύνταξης στην εφημερίδα ανέλαβε η Χριψιμέ Χαρουτουνιάν, η οποία όμως αποχώρησε το 2015. Έκτοτε τα καθήκοντα της έκδοσης και διεύθυνσης στην εφημερίδα ασκεί ο Μάικ Τσιλιγκιριάν.
Σημειωτέον ότι από το 1996 η «Αζάτ Ορ» εκδίδει ανελλιπώς την ετήσια επετηρίδα της με θέματα ποικίλης ύλης, καθώς και ότι η εφημερίδα εδώ και μερικά χρόνια ανήκει σύμφωνα με τον νόμο στο Μορφωτικό-Πολιτιστικό Σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «Ελληνοαρμενικό Φόρουμ».
Επίσης, να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και να ευχαριστήσουμε τους αφανείς συνεργάτες της εφημερίδας που προσέφεραν και συνεχίζουν να προσφέρουν ανιδιοτελώς τις γνώσεις τους, καθώς με τις επιφυλλίδες, τα άρθρα, τα κείμενα και τα σχόλιά τους συνεισφέρουν στον εμπλουτισμό της ύλης. Τους αναφέρουμε ενδεικτικά χωρίς σειρά αξιολόγησης, ζητώντας προκαταβολικά συγνώμη από κάποιους που πιθανόν παραλείψαμε: Μιχράν Κουρτογλιάν, Ναζαρέτ Μπερμπεριάν, Αγκόπ Τζελαλιάν, Χαρουτιούν Κιουρκτζιάν, Γκιραγκός Μικιρδιτσιάν, Μαννίκ Ασιριάν, Σακέ Ελμασιάν, Σαρκίς Μινασιάν, Κερόπ Εκιζιάν. Καθώς και μερικούς ακόμα που έχουν φύγει από τη ζωή: Νουμπάρ Ατζεριάν, Γκαρμπίς Κουγιουμτζιάν, Χοβσέπ Μπαραζιάν, Οννίκ Ζακαριάν, Γκάρο Μινασιάν, Βραμ Τερζιάν, Λεβόν Τζλγκουνή, Ζιράιρ Ναντιάν, Χαρουτιούν Μεκτουπτσιάν, π. Βαράκ Χοβσεπιάν, Σος Βανή, Οννίκ Οννικιάν, Χαρουτιούν Μιχικιάν, όπως και πολλούς άλλους από το εξωτερικό, άρθρα των οποίων έχουν αναδημοσιευτεί στην εφημερίδα.
Κλείνοντας το μικρό αυτό σημείωμα θα ήθελα να καταθέσω την προσωπική μου μαρτυρία: από το 1972 που «εγκλωβίστηκα» στο κλεινόν άστυ η «Αζάτ Ορ» υπήρξε ένα είδος δεύτερου «σχολείου» που με βοήθησε να εξοικειωθώ και να βελτιώσω τις γνώσεις μου στην αρμενική γλώσσα. Γι’ αυτό και της οφείλω πολλά!…
