­Հա­յա­սէր զո­ւի­ցե­րիա­ցի ա­ւագ դես­պա­նի մը մա­հը Ա­թէն­քի մէջ

Ե­րեք­շաբ­թի՝ 27 ­Փետ­րո­ւա­րին, 92 տա­րե­կան հա­սա­կին, իր աչ­քե­րը յա­ւի­տե­նա­պէս փա­կեց ­Յու­նաս­տա­նի մօտ ­Զո­ւի­ցե­րիոյ նախ­կին ա­ւագ դես­պան­նե­րէն ­Շարլ Շ­թայն­հո­լին, ո­րուն քա­ղա­քա­կան յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւնն ու թա­ղու­մը տե­ղի ու­նե­ցաւ ­Շա­բաթ՝ 3 ­Մարտ 2018ին, Ա­թէն­քի Ա­ռա­ջին գե­րեզ­մա­նա­տան մէջ, ­Զո­ւի­ցե­րիա­յէն ժա­մա­նած իր դուստ­րե­րու ներ­կա­յու­թեան եւ երգ­չախմ­բա­յին-նուա­գախմ­բա­յին կա­տա­րում­նե­րով, ո­րոնք մեկ­նա­բա­նե­ցին դես­պա­նին սի­րած յու­նա­կան եր­գե­րը։
­Յար­գար­ժան դես­պա­նը շնչա­ռա­կան բար­դու­թիւն­նե­րու հե­տե­ւան­քով նա­խա­պէս խնա­մո­ւե­ցաւ «Ի­ղիա» հի­ւան­դա­նո­ցը եւ մա­հա­ցաւ իր տան մէջ, Ա­թէնք։ Ա­թէն­քի մէջ դես­պա­նա­կան իր պաշ­տօ­նա­վա­րու­թեան շրջա­նը ա­ւար­տե­լէ ետք, այն­քան սի­րեց ­Յու­նաս­տա­նը, որ 50 տա­րիէ ի վեր հաս­տա­տո­ւե­ցաւ հոս, իսկ վեր­ջին տաս­նա­մեակ­նե­րուն՝ Կ­րե­տէի ­Ռե­թիմ­նօ քա­ղա­քը։
­Հե­ռա­ձայ­նա­յին կա­պով, կամ մեր յա­ճա­խա­կի ըն­տա­նե­կան փո­խա­դարձ հան­դի­պում­նե­րու ըն­թաց­քին, ան ան­մի­ջա­կա­նօ­րէն կը հե­տաքրք­րո­ւէր հա­յու­թեամբ, Ապ­րիլ 24ի մեր ցոյ­ցե­րով, ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ժխտո­ղա­կա­նու­թեամբ, յատ­կա­պէս ­Զո­ւի­ցե­րիոյ կե­ցո­ւած­քով։ ­Կը յի­շէր ու կը պատ­մէր իր դես­պա­նա­կան պաշ­տօ­նի նշա­նակ­ման օ­րե­րուն ­Գո­քի­նիոյ ­Զո­ւի­ցե­րիա­ցի­նե­րու ­Ծե­րա­նո­ցի բաց­ման-հիմ­նար­կէ­քին իր ներ­կա­յու­թեան մա­սին։ ­Յա­տուկ զգայ­նու­թեամբ կը հե­տաքրք­րո­ւէր մեր ­Ծե­րա­նո­ցի տաս­նա­մեակ­նե­րու ի­րար յա­ջոր­դող հանգ­րո­ւա­նա­յին դա­սա­ւո­րում­նե­րու եւ կար­գադ­րու­թիւն­նե­րու մա­սին։
­Յե­տա­դարձ ակ­նար­կով՝ դես­պան Շ­թայն­հո­լին ո­գե­ւո­րու­թեամբ կը վկա­յա­կո­չէր մեր ըն­տա­նե­կան, բա­րե­կա­մա­կան հան­դի­պում­նե­րու ժա­մա­նակ, թէ ­Զո­ւի­ցե­րիա­ցի հա­յա­սէր­նե­րու հայ­կա­կան ծե­րա­նո­ցը հին ­Գո­քի­նիոյ մէջ, հայ ժո­ղո­վուր­դին օգ­տա­կար ըլ­լա­լու եւ յատ­կա­պէս թրքա­կան կո­տո­րած­նե­րէն ու տե­ղա­հա­նու­թե­նէն փրկո­ւած հա­յե­րուն օգ­նե­լու նպա­տա­կով կազ­մա­կեր­պուած ձեռ­նարկ մըն էր։ Այս կազ­մա­կեր­պու­թեան հի­մը դրո­ւած էր 1897ին, ­Զո­ւի­ցե­րիոյ ­Պա­զէլ քա­ղա­քին մէջ, ­Հա­յոց ­Բա­րե­կամ­նե­րու ­Զո­ւի­ցե­րիա­կան Ըն­կե­րակ­ցու­թիւն ա­նու­նով, ո­րուն գոր­ծու­նէու­թիւ­նը կեդ­րո­նա­ցած էր ­Յու­նաս­տա­նի (Ա­թէնք, ­Փի­րէա եւ ­Թե­սա­ղո­նի­կէ), ինչ­պէս նաեւ ­Լի­բա­նա­նի մէջ։
­Փի­րէա­յի պա­րա­գա­յին, ­Հին ­Գո­քի­նիոյ մէջ հիմ­նո­ւած էր հայ­կա­կան ­Ծե­րա­նո­ցը, իսկ Ա­տի­կէի ա­րո­ւար­ձան­նե­րէն ­Քասթ­րիի մէջ՝ հայ եւ յոյն պա­տա­նի­նե­րու յա­տուկ հանգս­տեան տուն մը (ճամ­բար մը), ո­րուն մաս­նակ­ցած են մե­զի պէս մեծ թի­ւով սերն­դա­կից յու­նա­հա­յեր, զու­գա­հե­ռա­բար ­Ման­կու­ֆա­նա­յի, այ­սօր՝ ­Փեֆ­քի, եւ 60ա­կան թո­ւա­կան­նե­րէն վերջ ալ ­Յու­նաս­տա­նի ­Հայ ­Կա­պոյտ ­Խա­չի Շր­ջա­նա­յին ­Վար­չու­թեան Տ­րո­սիա­յի ա­մառ­նա­յին կազ­դուր­ման կա­յա­նը։
­Գո­քի­նիոյ ­Ծե­րա­նո­ցի կա­ռուց­ման ծախ­սե­րուն մեծ մա­սը հայ­թայ­թած էր Մ.Ա.Կ.ի ­Գաղ­թա­կա­նաց Գ­րա­սե­նեա­կը, մնա­ցեալ մասն ալ ­Զո­ւի­ցե­րիա­կան Ըն­կե­րակ­ցու­թիւ­նը։ ­Զո­ւի­ցե­րիա­կան այլ բա­րե­սի­րա­կան ըն­կե­րակ­ցու­թիւն­ներ հո­գա­ցած էին կա­հա­ւոր­ման ծախ­սե­րը։ ­Շէն­քի շի­նու­թիւ­նը, օ­րին, ար­ժած էր 1.000.000 տրախ­մի (53.000 տո­լար)։
­Ծե­րա­նո­ցին կա­ռու­ցու­մը սկսած էր 1954ին, իսկ պաշ­տօ­նա­կան բա­ցու­մը կա­տա­րո­ւած էր 3 տա­րի յե­տոյ՝ 1957ի ­Յու­նո­ւա­րին, ո­րուն ներ­կայ ե­ղած էր դես­պա­նը։
­Ծե­րա­նո­ցի պա­տաս­խա­նա­տու նշա­նա­կո­ւած էր Ըն­կե­րակ­ցու­թեան տնօ­րէն ­Հանս ­Պէն­ցի­կէր, որ սա­հուն ա­ռո­գա­նու­թեամբ հա­յե­րէն կը խօ­սէր։
­Դես­պա­նը կը յի­շէր նաեւ ­Քասթ­րիի հաս­տա­տու­թիւ­նը, ո­րուն վա­րիչն էր օ­րիորդ ­Պեր­թա Ատ­լէր, որ հե­տա­գա­յին ստանձ­նեց ­Գո­քի­նիոյ ­Ծե­րա­նո­ցի տնօ­րէ­նու­թիւ­նը, ­Քասթ­րիի փա­կու­մէն ետք, մին­չեւ իր մա­հը։ Տ­նօ­րէ­նու­թեան պաշ­տօն­ներ վա­րած էին նաեւ ­Թէո­տոր ­Վի­զէր եւ օր. ­Մար­կա­րի­թա։
­Կը յի­շէր նաեւ ­Դա­նիա­յի ­Հա­յա­սէր­նե­րու Ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը, որ հիմ­նո­ւած էր 1922ին, ­Վե­րա­պա­տո­ւե­լի­ներ ­Նել­սոն Վ­րա­ցի, ­Պիկ Են­սէ­նի եւ Ալֆ­րէտ ­Հեն­սէ­նի ջա­քե­րով, ո­րոնք ի­րենց գոր­ծու­նէու­թիւ­նը տա­րա­ծած էին մին­չեւ ­Թե­սա­ղո­նի­կէ։
­Դա­նիա­կան Ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը հաս­տա­տո­ւած էր Ա­թէն­քի ա­րո­ւար­ձան­նե­րէն ­Նէա Է­րիթ­րէա­յի մէջ։ Տ­նօ­րէ­նու­հին էր հի­ւան­դա­պա­հու­հի օ­րիորդ ­Մէ­րի (­Միս ­Մէ­րի) Օս­թէր­կարտ՝ օգ­նա­կան ու­նե­նա­լով նո­ւի­րեալ հա­յու­հի մը՝ օր. Սր­բու­հի ­Յով­սէ­փեան։ ­Միս ­Մէ­րի 1927էն մին­չեւ իր մա­հը պաշ­տօ­նա­վա­րած էր ­Թե­սա­ղո­նի­կէ, Ա­մա­րուս, ­Տիո­նի­սօ եւ ­Նէա Է­րիթ­րէա՝ ի­րենց Ա­ռա­քե­լու­թեանց հա­մա­պա­տաս­խան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րուն մէջ։
­Սի­րե­լի ­Շարլ, հա­յու­թեան ա­նու­նով ան­հուն ե­րախ­տա­գի­տու­թիւն կը յայտ­նենք քե­զի, քու մար­դա­սի­րա­կան, քու բա­րե­սի­րա­կան ա­նաղ­մուկ գոր­ծիդ հա­մար։ ­Մար­դա­սի­րա­կա­նը երբ ա­նաղ­մուկ կ­’ըլ­լայ՝ ա՛լ ա­ւե­լի ար­ժէք կը ստա­նայ։
­Հո­ղը թե­թեւ ըլ­լայ վրադ։
­Հա­յու­թիւ­նը եր­բեք պի­տի չմոռ­նայ քե­զի եւ քե­զի պէս մար­դոց։

Յ. Պ.