­Կեանքն ու մա­հը

ԱՐՓԻԿ ՓԱՓԱԽՉԵԱՆ

­Կեանքն ու մա­հը քայ­լում էին ի­րար հետ։ ­Կեանքն ա­սաց.
— ­Նա­յի՛ր, ի՜նչ գե­ղե­ցիկ է մեր շրջա­պա­տը. ա­մէն ան­գամ, ա­մէն ծաղ­կի, ծա­ռի, ա­մէն ծնուն­դին կեանք եմ տա­լիս եւ ու­րա­խա­նում, կար­ծես ա­ռա­ջին ան­գամ լի­նի։ Ես ապ­րում եմ՝ շրջա­պա­տիս կեանք տա­լով։
— Այդ ա­մէ­նը բո­լո­րո­վին կապ չու­նի մար­դու հետ,- դժգոհ ու չոր պա­տաս­խա­նեց մա­հը,- մար­դու կեան­քը տան­ջանք­նե­րից է կա­ռու­ցո­ւած։
— Այդ ա­մէ­նով հան­դերձ՝ մարդն ու­զում է ապ­րել,- ի­րենն էր պնդում կեան­քը,- ա­րի հարց­նենք մարդ­կանց եւ տես­նենք, թէ ի՞նչ են ու­զում նրանք։
­Հա­մա­ձայ­նու­թեան գա­լով՝ մօ­տե­ցան մի մար­դու, որն կռա­ցած աշ­խա­տում էր դաշ­տում, կի­զիչ ա­րե­ւի տակ։ ­Կեան­քը հարց­րեց մար­դուն.
— ­Հը՜, ինչ­պէ՞ս են գոր­ծերդ, լաւ բերք ստա­նում ե՞ս։
­Մար­դը՝ յան­կար­ծա­կիի ե­կած ուղ­ղեց մէջ­քը, նա­յեց նրանց եւ ա­ռանց հաս­կա­նա­լու, թէ ո՞ւմ հետ է խօ­սում՝ տրտնջաց.
— Ի՞նչ լաւ, ա­րե­ւը դուրս չե­կած աշ­խա­տում եմ մին­չեւ լուս­նի դուրս գա­լը, բայց կա՛մ ա­րեւն է վա­ռում, չո­րաց­նում անձ­րեւ չլի­նե­լու պատ­ճա­ռով, կամ էլ անձ­րեւն ու կար­կուտն են փչաց­նում եւ ինձ մնում է իմ չար­չա­րանքն ու տան­ջան­քը։
— ­Բայց կեան­քը հա­ճե­լի է ու քաղցր այդ ա­մէ­նով հան­դերձ, տե՛ս ի՜նչ գե­ղե­ցիկ է շրջա­պատդ.- ի­րենն էր պնդում ­Կեան­քը։
— Է՜հ, յոգ­նել եմ, մահն էլ չի գա­լիս-տա­նի, այդ քո ա­սած գե­ղեց­կու­թիւնն ու շրջա­պա­տը ինձ ու ե­րե­խա­նե­րիս հաց չեն տա­լիս.- շա­րու­նա­կում էր դժգո­հել մար­դը։
­Մահն լսե­լով իր ա­նու­նը ան­մի­ջա­պէս մի­ջամ­տեց.
— Ես այս­տեղ եմ, հէնց հի­մա էլ կա­րող եմ քեզ տա­նել։
­Մարդն ա­նակն­կա­լի ե­կաւ, չէր սպա­սում։ ­Զայ­րոյ­թով եւ դժգո­հու­թիւ­նով լե­ցուն աչ­քե­րը իս­կոյն խամ­րե­ցին, խո­նար­հեց գլու­խը, աչ­քի տա­կով շուրջ բո­լոր նա­յե­լով ա­սաց.
— Ես շատ կի­սատ գոր­ծեր ու­նեմ, ե­րե­խա­ներ ու­նեմ, ո­րոնք իմ կա­րիքն ու­նեն, չեմ ու­զում։
— ­Չէ՞ որ դու նոր բո­ղո­քում էիր եւ ինքդ ինձ կան­չե­ցիր։
— ­Ճիշդ է, բայց… դա… իմ կեանքն է եւ ես ու­զում եմ ապ­րել, ուղ­ղա­կի շատ նե­ղո­ւած ու յոգ­նած էի,- քթի տակ մըրթ­մըր­թում էր մար­դը, բայց ­Կեանքն ու ­Մա­հը բա­ւա­կա­նին հե­ռու էին գնա­ցել, երբ հան­դի­պե­ցին մի շատ ծեր կնոջ, ո­րը նստել էր իր տան շե­մին եւ նա­յում էր բա­կում վազվ­զող ե­րե­խա­նե­րի խա­ղին։
— ­Բա­րի օր մայ­րիկ, ինչ­պէ՞ս ես։
— ­Փառք Աստ­ծոյ լաւ եմ, նա­յում եմ թոռ­նե­րիս ե­րե­խա­նե­րի խա­ղին եւ ու­րա­խա­նում։
— ­Կեան­քից կշտա­ցած ես ե­րե­ւում։
— Ես ապ­րե­ցի իմ կեան­քը, լաւ ու վատ օ­րե­րով ան­ցան տա­րի­ներս, հի­մա էլ ծոռ­նե­րիս ծլվլոցն եմ վա­յե­լում։ ­Հա­զար ­Փառք Աստ­ծոյ, որ աչքս չոր կը գնամ։
— Ես ­Մահն եմ, տա­նե՞մ։
— ­Վա՜յ, բա այս ե­րե­խա­նե­րիս թագն ու պսա­կը չտես­նե՞մ.- լիա­թոք ծի­ծա­ղով պա­տաս­խա­նեց ծեր կի­նը։
Կ­նո­ջից էլ հե­ռա­ցան ­Կեանքն ու ­Մա­հը։
— ­Տես­նում ես, տա­րի­ներն ան­ցած մարդն ան­գամ ու­զում է մէկ օր ա­ւել ապ­րել։
— Ո­րով­հե­տեւ մարդն չի կա­րող պատ­կե­րաց­նել ան­գամ, որ իր մարմ­նի մա­հով է իս­կա­կան կեան­քի սկիզ­բը։
— ­Մարդն ապ­րում է ներ­կա­յով եւ նրան­ցից ոչ ոք չգի­տէ, թէ ի՞նչ է լի­նում մեռ­նե­լուց յե­տոյ,- ի­րենն էր պնդում ­Կեան­քը։
­Յան­կարծ մի աղ­մուկ բարձ­րա­ցաւ։ Ն­րանք շրջո­ւե­ցին եւ տե­սան եր­կու ե­րի­տա­սարդ­նե­րի, ո­րոնք բա­ւա­կա­նին տհաճ բա­ռե­րով ու հայ­հո­յանք­նե­րով կռւում էին ի­րար հետ։ Այն­քան զայ­րոյթ, թշնա­մանք եւ ա­տե­լու­թիւն կար մէկ մէ­կու նկատ­մամբ, որ պատ­րաստ էին ան­գամ մի­մեանց սպան­նե­լու, երբ մի ու­րիշ մարդ, ո­րը նոյն­պէս լսել էր ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ձայ­նե­րը, վա­զում էր նրանց ուղ­ղու­թեամբ։
­Հաս­նե­լով ե­րի­տա­սարդ­նե­րին այն պա­հին, երբ եր­կուսն էլ դա­նակ­նե­րը ձեռք­նե­րին ի­րար էին ու­զում սպան­նել՝ մար­դը գո­ռաց.
— Ի՞նչ էք ա­նում, ետ քա­շո­ւէք, ձե­զա­նից ոչ մէ­կը ոչ մէ­կիդ կեանք չի տո­ւել, որ հի­մա էլ վերց­նի, ան­յար­մար է, չի կա­րե­լի, հանգս­տա­ցէք, մարդ­կա­յին կեան­քը ա­ռանց ձեր օգ­նու­թեան էլ շատ կարճ է, ի՞նչ ի­րա­ւուն­քով էք փոր­ձում ի­րա­րից խլել, ձեզ ոչ ոք այդ ի­րա­ւուն­քը չի տո­ւել։
Ե­րի­տա­սարդ­նե­րը մի պահ չհաս­կա­ցան, թէ այդ ո՞վ էր, որ նման իշ­խա­նու­թիւ­նով, ան­հանգս­տու­թիւ­նով, սի­րով ու ցա­ւով բար­կա­նում ու յան­դի­մա­նում էր ի­րենց։ Այդ պա­հին մօ­տե­ցան նաեւ ­Կեանքն ու ­Մա­հը եւ ­Մահն ա­ռանց ժա­մա­նակ կորց­նե­լու ա­սաց.
— Ես ­Մահն եմ, ո՞ վ­ է ու­զում ինձ հետ գալ։
Ե­րի­տա­սարդ­նե­րը ա­ւե­լի շփո­թո­ւե­ցին, մո­ռա­ցան ան­գամ ի­րենց կռո­ւի պատ­ճա­ռը։ ­Բա­ռեր չէին գտնում պա­տաս­խա­նե­լու, երբ նո­րից մի­ջամ­տեց ան­ծա­նօթ մար­դը։
— Ե՛ս… ի՛նձ, ե­րի­տա­սարդ­նե­րին ձեռք չտաս, նրանք չեն հաս­կա­նում՝ ի՞նչ են ա­նում, ձեռք չտաս նրանց, ե­թէ պէտք է մէ­կին տա­նես՝ միայն ինձ։
Այդ ա­մէ­նը այն­քան ա­րագ էր կա­տար­ւում, որ ե­րիա­սարդ­նե­րը չէին հասց­նում ուշ­քի գալ, նրանք քար կտրած նա­յում էին ի­րենց շուր­ջը ու չէին գի­տակ­ցում, թէ որ­տե՞ղ են եւ ի՞նչ է կա­տար­ւում։ Այդ ա­մէ­նը նման էր մի ծանր, տհաճ ե­րա­զի, ո­րից չէին կա­րո­ղա­նում արթ­նա­նալ եւ վեր­ջա­պէս ո՞վ էր այդ մար­դը, ո­րը պատ­րաստ էր մեռ­նե­լու ի­րենց փոխ­ա­րէն։
— ­Դու պատ­րաստ ես թող­նե­լու քո՞ կեան­քը,- մի­ջամտեց ­Կեան­քը, որ մինչ այդ լուռ հե­տե­ւում էր ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րին։
— Ես պատ­րաստ եմ, ես ճա­նա­չում եմ Ք­րիս­տո­սին, իսկ ե­րի­տա­սարդ­նե­րին դեռ ժա­մա­նակ է պէտք ճա­նա­չե­լու Աստ­ծուն եւ Ն­րա Որ­դուն։
— ­Չէ, չեմ կա­րող, դու դեռ գոր­ծեր ու­նես եւ բա­ւա­կա­նին ա­սե­լիք­ներ այս ե­րի­տա­սարդ­նե­րին,- տրտում ձայ­նով ա­սաց ­Մա­հը եւ յա­ռա­ջա­ցաւ։
— ­Վեր­ջա­պէս գտնո­ւեց մէ­կը, որ պատ­րաստ էր գա­լու քո հետ, իսկ դու մեր­ժե­ցիր։
— ­Չէի կա­րող, մի­թէ՞ կար­ծում ես, որ ա­ռանց Աստ­ծոյ թոյլ­տո­ւու­թեամբ ես կա­րող եմ վերց­նել ո­րե­ւէ մէ­կին եւ վեր­ջա­պէս իմ բա­ժի­նը իմ հա­մար էլ շատ դժո­ւար է ու տհաճ, ին­ձա­նից բո­լո­րը վա­խե­նում են, գի­տեմ ես ու­նեմ տհաճ հոտ, ո­րը սար­սուռ է տա­լիս մարդ­կանց, բայց… ինչ­պէս դու քո գործն ես ա­նում… այն­պէս էլ ես ի­մը…
— Ա­յո՛, իմ բա­ժի­նը շատ ա­ւե­լի քաղցր է, ես եր­ջան­կու­թիւն եմ տա­լիս մարդ­կանց, կեան­քով լցնում եմ բնու­թիւնն ու կեն­դա­նա­կան աշ­խար­հը։
— Ա­յո՛, քեզ լաւ բա­ժին է ըն­կել, դժգո­հու­թիւ­նով ու տրտմու­թիւ­նով մրթմրթաց ­Մա­հը, եւ շա­րու­նա­կեց.- ի հար­կէ ծնունդն շատ ա­ւե­լի լաւ է, քան կո­րուս­տը։
­Չէր հասց­րել վեր­ջաց­նել խօս­քը, երբ լսո­ւեց ման­կան ճիչն ու լա­ցի ձայ­նը։ Ն­րանք գնա­ցին ձայ­նի ուղ­ղու­թեամբ եւ տե­սան մի տուն, որ­տե­ղից ներս ու դուրս էր ա­նում մի տա­րի­քով կին։ ­Մօ­տե­ցան տան պա­տու­հա­նին եւ ներս նա­յե­ցին։ ­Տե­սան մի ե­րի­տա­սարդ գե­ղե­ցիկ կնոջ, ո­րը լոյս աշ­խարհ էր բե­րել ա­րու զա­ւակ։ ­Մօ­տե­ցան յա­ջորդ պա­տու­հա­նին, ո­րը մէկ այլ սե­նեակ էր, տե­սան ու­րախ եւ եր­ջա­նիկ դէմ­քեր, երբ ներս մտաւ տա­րեց կի­նը նո­րած­նի հետ եւ յանձ­նեց մա­նու­կին ե­րի­տա­սարդ հօ­րը։ Ն­րա աչ­քե­րը փայ­լում ու ցնծում էին ու­րա­խու­թիւ­նից։
­Կեան­քը նա­յում էր ինք­նա­մո­ռաց ու հիա­ցած.
— ­Տե՛ս, ինչ­պէ՜ս է ու­րա­խա­ցել հայ­րը, ի՜նչ եր­ջա­նիկ են բո­լո­րը.- ա­սե­լով՝ շրջո­ւեց դէ­պի ­Մա­հը։ ­Մա­հը կող­քը չէր, ­Կեան­քը վա­խե­ցած նա­յեց շուրջ բո­լո­րը, նա պա­տու­հա­նից պա­տու­հան էր վա­զում, երբ նո­րից տե­սաւ նոյն սե­նեա­կը, որ­տեղ ծնո­ւել էր մա­նու­կը, բայց այս ան­գամ պատ­կերն այլ էր։ ­Մեծ ու փոքր խառ­նո­ւել էին ի­րար ու գո­ռում էին։ ­Նա տե­սաւ, թէ ինչ­պէ՛ս էր ­Մա­հը կանգ­նած ե­րի­տա­սարդ ծննդկա­նի գլխա­վե­րե­ւում, ­Կեան­քը շփո­թո­ւած չհասց­րեց ներս մտնել սե­նեակ, երբ ­Մա­հը դուրս ե­կաւ այն­տե­ղից, գլխա­հակ։
— Ի՞նչ ա­րե­ցիր, ին­չո՞ւ, մի­թէ քեզ չու­րա­խաց­րեց նրանց ու­րա­խու­թիւ­նը.- յու­սա­հատ գո­ռում էր ­Կեան­քը։
— Ես ա­րե­ցի այն, ինչ պէտք է ա­նէի.- հա­զիւ լսե­լի ձայ­նով շշնջաց մա­հը…
­Կեանքն ու ­Մա­հը շա­րու­նա­կե­ցին ի­րենց ճա­նա­պար­հը, բայց խօ­սե­լու ո­չինչ չու­նէին, նրան­ցից իւ­րա­քան­չիւրն էլ հաս­կա­նում էր, որ ա­ւե­լորդ ու ա­նի­մաստ են բո­լոր խօս­քե­րը, որ իւ­րա­քան­չիւրն Աստ­ծուց տրո­ւած իր ա­նե­լիքն ու­նի։ ­Կեան­քը դա­դա­րեց յան­դի­մա­նել մա­հո­ւան՝ տես­նե­լով նրա տրտում վի­ճա­կը, նա ինչ որ տեղ ան­գամ կա­րեկ­ցում էր եւ միա­ժա­մա­նակ վա­յե­լում ի­րեն բա­ժին ըն­կած հա­ճե­լի պաշ­տօ­նը։
Ն­րանք մին­չեւ այ­սօր էլ քայ­լում են կողք-կող­քի, բայց…. ա­ռանց խօս­քե­րի։