­Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան բա­բա­խուն սիր­տը

­Յով­հան­նէս Վրդ. ­Սաղ­տը­ճեան

«75 տա­րի­ներ շա­րու­նակ ­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ ­Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան դպրե­վան­քը ե­ղաւ լոյ­սի ու յոյ­սի փա­րոս եւ մար­դա­կեր­տու­մի դարբ­նոց՝ ի սպաս մեր ե­կե­ղեց­ւոյ եւ մեր ազ­գին» (Ա­րամ Ա. Կթղ.)։
­Մե­ծի ­Տանն ­Տանն ­Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան Դպ­րե­վան­քը այն կա­ռոյցն է, ուր կու­գան հայ պա­տա­նի­ներ եւ ե­րի­տա­սարդ­ներ եւ կը դառ­նան ե­կե­ղեց­ւոյ ու ազ­գի սպա­սա­ւոր­ներ։
Դպ­րե­վան­քը սա­կայն, միայն ե­կե­ղե­ցա­կան­ներ չի պատ­րաս­տեր, այլ նաեւ՝ ազ­գա­յին մշակ­ներ եւ ա­ռաջ­նորդ ղե­կա­վար­ներ, ինչ­պէս նաեւ՝ հո­գի, միտք եւ ար­ժա­նիք ու­նե­ցող մար­դիկ։
Վս­տա­հա­բար գի­տենք, որ 90 տա­րիէ ի վեր ­Մե­ծի ­Տանն ­Տանն ­Կա­թո­ղի­կո­սու­թիւ­նը հաս­տա­տո­ւած է ­Պէյ­րու­թի Ան­թի­լիաս ա­րո­ւար­ձա­նին մէջ։ 1930ին, երբ տա­րա­գիր կա­թո­ղի­կո­սու­թիւ­նը հաս­տա­տո­ւե­ցաւ Ան­թի­լիաս, դպրե­վան­քը հոն հիմ­նո­ւե­ցաւ, ա­պա փո­խադ­րո­ւե­ցաւ ­Պիք­ֆա­յա։
Այ­նու­հե­տեւ, ­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ կա­թո­ղի­կո­սու­թեան սիր­տը հան­դի­սա­ցող դպրե­վան­քը իր ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը կը շա­րու­նա­կէ հայ ժո­ղո­վուր­դին կեան­քէն ներս, ծա­ռա­յու­թիւ­նը ու­նե­նա­լով որ­պէս մէկ­նա­կէտ։ ­Բայց ար­դեօք պահ մը չ­՚ար­ժե՞ր անդ­րա­դառ­նալ, թէ ի՛նչ է դպրե­վան­քը։ Ինչ­պէս վե­րեւ յի­շե­ցինք, դպրե­վան­քը հիմ­նո­ւած է 1930ին, գոր­ծակ­ցու­թեամբ եր­րոր­դու­թեան մը, որ կը բաղ­կա­նար ­Սա­հակ Բ. ­Կա­թո­ղի­կո­սէ, ­Բաբ­գէն Ա­թո­ռա­կից­Կա­թո­ղի­կո­սէ եւ ա­ռա­ջին վե­րա­տե­սուչ ­Շա­հէ ծ. վրդ. ­Գաս­պա­րեա­նէ։ Ա­նոնց նպա­տակն էր Ան­թի­լիա­սի ա­ւա­զոտ ա­փին վրայ կա­ռու­ցել շէնք մը, որ պի­տի շնչա­ւո­րո­ւէր դպրե­վա­նե­ցի կո­չո­ւած ե­րի­տա­սարդ­նե­րով, ո­րոնք պի­տի ձգտէին լիո­վին նո­ւի­րո­ւիլ ե­կե­ղեց­ւոյ ու ազ­գին։
Ա­նոնք կրցան սրբաց­նել այդ մի­ջա­վայ­րը, ա­նոր մէջ դնե­լով ի­րենց միտ­քը, հո­գին ու սիր­տը, ո­րուն շնոր­հիւ Դպ­րե­վան­քը դար­ձաւ մար­դա­կեր­տու­մի դարբ­նոց։
Դպ­րե­վան­քը այ­սօր եւս կը յա­ռա­ջա­նայ իր հիմ­նա­դիր­նե­րուն գծած ու­ղիէն։ Ան հա­ւա­տա­րիմ է ա­նոնց ա­ռա­քե­լու­թեան շա­ռա­ւի­ղին։
Դպ­րե­վան­քը ո՛չ միայն կու­սակ­րօն կամ ա­մուս­նա­ցեալ քա­հա­նա­ներ կը պատ­րաս­տէ, այ­լեւ, բա­ռին վա­ւե­րա­կան ի­մաս­տով՝ գի­տա­կից եւ յանձնա­րու հայ մար­դը։ Դպ­րե­վա­նե­ցին կը սոր­վի ե­կե­ղեց­ւոյ ու ազ­գին ծա­ռա­յե­լու գաղտ­նի­քը եւ ձեռք կը բե­րէ հո­գե­ւոր ծա­ռա­յու­թեան եւ ըն­կե­րա­յին կեան­քի հա­մար ա­ռողջ դա­տում։
Այս ի­մաս­տով՝ Դպ­րե­վան­քը միշտ ե­ղած է ­Մե­ծի ­Տանն ­Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան բա­բա­խուն սիր­տը. այ­սինքն՝ ա­մե­նա­կա­րե­ւոր հաս­տա­տու­թիւ­նը։ ­Վե­հա­փա­ռին բա­ռե­րով՝ «Դպ­րե­վան­քը մարդ կը պատ­րաս­տէ, բայց ո՛չ սո­վո­րա­կան մարդ։ Դպ­րե­վան­քի պատ­րաս­տած մար­դը գլխա­գիր մարդն է. այ­սինքն տի­պար հո­գե­ւո­րա­կա­նը եւ ճշմա­րիտ ազ­գա­յին գոր­ծի­չը» (Ա­րամ Ա. Կթղ.)։
Դպ­րե­վան­քը ա­ռան­ձին աշ­խարհ մըն է, ո­րուն մէջ հայ ժո­ղո­վուր­դի հզօ­րաց­ման ի խնդիր նո­ւի­րեալ­ներ կը պատ­րաս­տո­ւին։ Ուս­տի՝ ան մար­դա­կեր­տու­մի եւ հա­յա­կեր­տու­մի օ­ճախ է, եւ ո՛չ թէ սո­վո­րա­կան դպրոց մը։
­Հոն ա­շա­կեր­տին միայն ու­սում չի ջամ­բո­ւիր, այ­լեւ՝ ուս­ման կող­քին՝ նաեւ հայ­կա­կան ո­գի, ազ­գա­յին նկա­րա­գիր ու ճշմա­րիտ հա­ւատ­քի զօ­րու­թիւն։
Դպ­րե­վան­քը միշտ յի­շեց­նողն է, թէ ինք պատ­րաստ է նո­ւի­րեալ ու ծա­ռա­յող ե­րի­տա­սարդ­ներ պա­տա­րաս­տե­լու, որ­պէս­զի ա­նոնք ժո­ղո­վուր­դին հետ ու ժո­ղո­վուր­դին հա­մար տագ­նա­պին։ ­Զա­րեհ Ա. ­Կա­թո­ղի­կոս կ­՚ը­սէր. »­Սի­րե­ցէք հայ ժո­ղո­վուր­դը իր բո­լոր ա­լե­կո­ծու­թիւն­նե­րով ու իր բո­լոր տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րով»։ Ա՛յս է սի­րե­լի­ներ՝ դպրե­վա­նե­ցիին կեան­քը լեց­նող ա­ռօ­րեայ մտա­ծու­մը։ Այս­պէս էր նաեւ ան­ցեա­լին։
­Հայ գի­րի ստեղծ­ման ա­ռա­ջին օ­րե­րէն, մեր դպրե­վանք­նե­րը ե­ղան՝ Ա. Բ. Գ.ի դպրոց, ­Սիւ­նեաց ու ­Տա­թե­ւու պայ­ծառ դպրա­նոց, Գ­լա­ձո­րի շքեղ հա­մալ­սա­րան, ուր մե­զի նման ա­նոնք ալ, ի­րենց կար­գին, ուխ­տե­ցին ա­մէն բան մոռ­նալ ու անձ­նո­ւի­րու­թեամբ ծա­ռա­յել, ի խնդիր հայ ժո­ղո­վուր­դին ու հայ ար­ժէ­քին։
­Մենք՝ դպրե­վա­նե­ցի­ներս, ժո­ղո­վուր­դէն դպրե­վանք կու գանք, որ­պէս­զի լից­քա­ւո­րո­ւինք ի­մա­ցա­կան, հո­գե­ւոր եւ բա­րո­յա­կան ար­ժէք­նե­րով։ Ա­ւար­տե­լէ ետք դպրե­վան­քի ու­սում­նա­կան ծրա­գի­րը, մեզ­մէ կը սպա­սո­ւի, որ կա­մա­ւո­րա­բար եւ կա­տա­րեալ գի­տակ­ցու­թեամբ ծա­ռա­յենք ­Հայ Ե­կե­ղեց­ւոյ եւ ժո­ղո­վուր­դին։
Դպ­րե­վան­քը այ­սօր կ­՚ըն­դու­նի այն պա­տա­նին, որ ա­պա­գա­յին տար­բեր մար­զե­րու մէջ պի­տի ծա­ռա­յէ իր ե­կե­ղեց­ւոյ ու ազ­գին։ Ան կո­չո­ւած է հայ պա­տա­նին լից­քա­ւո­րե­լու ե­կե­ղե­ցա­կան ու ազ­գա­յին ա­ռողջ շուն­չով։
Կ­րօ­նա­կան ա­ռա­քե­լու­թեան կող­քին, Դպ­րե­վան­քը ամ­բող­ջու­թեամբ մաս­նա­կից է ազ­գա­յին կեան­քէն ներս տե­ղի ու­նե­ցող բո­լոր հո­լո­վոյթ­նե­րուն եւ, բա­նիւ ու գոր­ծով, զօ­րա­կից է ու ա­ջա­կից ազ­գա­յին պա­հան­ջա­տի­րու­թեան բո­լոր ճի­գե­րուն եւ հա­յա­պահ­պան­ման ու հայ­րե­նա­շի­նու­թեան հա­մայ­նա­կան եր­թին։
Ա­հա­ւա­սիկ կը տես­նենք, թէ ինչ­պի­սի պա­տաս­խա­նա­տու ա­ռա­քեալ­ներ պատ­րաս­տող կա­ճառ մըն է Դպ­րե­վան­քը։ Ան ո՛չ լիճ եւ ոչ ալ կղզի մըն է, այլ՝ հան­րա­ծա­նօթ սրբա­վայր մը։ Ան Ս­փիւռ­քի հո­գին է եւ ­Կա­թո­ղի­կո­սու­թեան սրտին մայր ե­րա­կը։
Դպ­րե­վան­քին ա­ռանց­քը կը կազ­մեն կու­սակ­րօն սար­կա­ւագ­նե­րը, ո­րոնք պարզ նիւ­թե­րու եւ գի­տու­թեան կող­քին կը հմտա­նան աս­տո­ւա­ծա­բա­նա­կան, փի­լի­սո­փա­յա­կան, մեկ­նո­ղա­կան եւ հա­յա­գի­տա­կան նիւ­թե­րու մէջ։ Եւ ա­նոնց­մով զի­նո­ւած՝ կը լծո­ւին ա­ռա­քե­լու­թեան ու ծա­ռա­յու­թեան։
­Վեր­ջա­պէս, Դպ­րե­վան­քը մեր ազ­գին հա­րա­զատ տունն է։
Եւ զայն լա­ւա­գոյնս ճանչ­նա­լու եւ գիտ­նա­լու հա­մար, հարկ է, որ այ­ցե­լէք Դպ­րե­վանք։ Ո­րով­հե­տեւ որ­քա­նով փոր­ձենք խօ­սիլ Դպ­րե­վան­քին եւ ա­նոր ա­ռա­քե­լու­թեան մա­սին, պի­տի չկա­րո­ղա­նանք ամ­բող­ջա­կան եւ կա­տա­րեալ կեր­պով պատ­կե­րել զայն ձեր աչ­քե­րուն առ­ջեւ։ Արդ, այ­ցե­լե­ցէ՛ք եւ տե­սէք, թէ որ­քա­նով գոր­ծու­նեայ է ­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ կա­թո­ղի­կո­սու­թեան Դպ­րե­վան­քը։
Ինչ­պէս նաեւ կոչ կ­՚ուղ­ղենք բո­լոր ա­նոնց, ո­րոնք կո­չու­մը կը զգան կամ կը մղո­ւին յի­շեալ ա­ռա­քե­լու­թեան ճամ­բով ծա­ռա­յե­լու մեր ազ­գին եւ ե­կե­ղեց­ւոյ, եւ կ­՚ը­սէնք՝ «յա­ճա­խե­ցէք Դպ­րե­վանք, ուր պի­տի ուռ­ճա­նաք, թրծո­ւիք ու հարս­տա­նաք հայ­կա­կան, ազ­գա­յին, ե­կե­ղե­ցա­կան ու հո­գե­ւոր ար­ժէք­նե­րով, գան­ձե­րով եւ նոր ո­գիով ու շուն­չով այ­լա­փո­խո­ւած ու վե­րա­կեն­դա­նա­ցած՝ պի­տի նե­տո­ւիք ծա­ռա­յա­կան աս­պա­րէզ»։
­Խօսքս կ­՚ու­զեմ ա­ւար­տել բա­նաս­տեղ­ծին բա­ռե­րով, որ գե­ղեց­կօ­րէն կը պատ­շա­ճի Դպ­րե­վան­քին՝«­Տա­ճար հրա­շա­գործ, վսեմ ձու­լա­րան, ուր կա­պարն ոս­կի եւ նիւթն հո­գի կը դառ­նան»։