­Դի­տար­կում­ներ

­Տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին, Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի ­Հայ ­Դա­տի ­Յանձ­նա­խում­բը՝ ­Փետ­րո­ւար կամ ­Մարտ ա­միս­նե­րուն, իր գոր­ծու­նէու­թեան ծի­րէն ներս, կը կազ­մա­կեր­պէ ե­լոյթ­նե­րու շար­քեր, ո­րոնք նո­ւի­րո­ւած են Ար­ցա­խեան հիմ­նա­հար­ցի ծա­նօ­թաց­ման՝ յատ­կա­պէս յու­նա­կան քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հին մօտ, այլ նաեւ մեր գա­ղու­թի հա­յու­թեան հա­մար։ Ե­լոյթ­նե­րուն կը հրա­ւի­րո­ւին Ար­ցա­խի պե­տա­կան եւ քա­ղա­քա­կան անձ­նա­ւո­րու­թիւն­ներ, ո­րոնց խօս­քը եւ ներ­կա­յա­ցու­մը, ան­մի­ջա­կան հա­ղոր­դա­կա­նու­թե­նէն ան­դին, ու­նին ծան­րակ­շիռ նշա­նա­կու­թիւն՝ Ար­ցա­խի հար­ցի վեր­լուծ­ման հա­մար, օ­տար հան­րու­թեան առ­ջեւ։ Ա­ռա­ւել, Ար­ցա­խի պե­տա­կա­նու­թեան փաս­տա­ցի եւ ի­րա­ւա­կան ի­րա­կա­նու­թեան ներ­քոյ, քա­ղա­քա­կան շփում­նե­րը լա­ւա­գոյն ա­ռիթ­նե­րը կը հան­դի­սա­նան՝ մեր ար­ծո­ւա­բոյ­նի ճա­նաչ­ման հաս­տատ­ման ու­ղիին վրայ։
Այս տա­րի եւս, «­Մեր Ար­ցա­խը. ­Մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման ճամ­բուն վրայ» բնա­բա­նով Ար­ցա­խեան շա­բա­թը ծայր ա­ռաւ եւ ի­րա­կա­նա­ցաւ Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան մշա­կոյ­թի, ե­րի­տա­սար­դու­թեան եւ զբօ­սաշր­ջու­թեան նա­խա­րար տոքթ. ­Լեռ­նիկ ­Յով­հան­նի­սեա­նի մաս­նակ­ցու­թեամբ։
Ե­րի­տա­սարդ նա­խա­րա­րը, իր ներ­կա­յա­ցում­նե­րուն ընդմէ­ջէն, ցոյց տո­ւաւ հար­ցե­րէն լա­ւա­տե­ղեակ ըլ­լա­լու պե­տա­կան եւ քա­ղա­քա­կան այ­րի մը յատ­կա­նիշ­նե­րը, ո­րոնք մե­ծա­պէս սա­տա­րե­ցին իր կող­մէ ման­րա­մասն եւ հիմ­նա­ւո­րո­ւած կեր­պով Ար­ցա­խի հիմ­նա­հար­ցի ծալ­քե­րու վեր­լուծ­ման՝ իր կա­տա­րած բո­լոր հան­դի­պում­նե­րուն ըն­թաց­քին։
­Նա­խա­րա­րի այ­ցե­լու­թեան ա­ռի­թով, ծրագ­րո­ւած քա­ղա­քա­կան եւ գա­ղու­թա­յին հան­դի­պում­նե­րու եւ ե­լոյթ­նե­րու շար­քը՝ Ա­թէն­քի ու ­Թե­սա­ղո­նի­կէի մէջ, բա­ւա­կան տա­րա­ծուն էր. ա­նոնց ըն­թաց­քին, յար­գե­լի հիւ­րը ներ­կա­յա­ցուց Ար­ցա­խի վե­րա­բե­րեալ վեր­ջին զար­գա­ցում­նե­րը, ա­զե­րիա­կան յար­ձա­կո­ղա­պաշ­տու­թեան հետզ­հե­տէ ծա­ւա­լող ըն­թաց­քը, Ե.Ա.Հ.Կ. ­Մինս­քի Խմ­բա­կի ճամ­բով ցարդ կա­տա­րո­ւած բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը, եւ ա­ւե­լին՝ Ար­ցա­խի ճա­նաչ­ման ի­րա­ւա­ցիու­թիւ­նը, Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դի ա­զա­տօ­րէն ապ­րե­լու եւ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու անն­կուն կամ­քը։
Ե­լոյթ­նե­րու կար­գին, գլխա­ւոր տեղն ու նշա­նա­կու­թիւ­նը ու­նե­ցաւ կլոր սե­ղա­նի զրոյ­ցը, որ ի­րա­գոր­ծո­ւե­ցաւ Լ­րագ­րող­նե­րու ­Միու­թեան սրա­հին մէջ։ ­Յայտ­նենք, թէ սոյն ե­լոյ­թը ծրագ­րո­ւած էր կա­յաց­նել ­Փան­տիօ հա­մալ­սա­րա­նի թա­տե­րաս­րա­հին մէջ, սա­կայն ան­բա­ցատ­րե­լիօ­րէն ար­գելք­ներ յա­ռաջ դրո­ւե­ցան հա­մալ­սա­րա­նի տնօ­րէ­նու­թեան կող­մէ, այս­պէս՝ ա­րագ ու ճկուն դա­սա­ւո­րում­նե­րով, ­Հայ ­Դա­տի ­Յանձ­նա­խում­բի պա­տաս­խա­նա­տու ըն­կեր­նե­րը ե­լոյ­թը փո­խադ­րե­ցին Լ­րագ­րող­նե­րու ­Միու­թեան սրա­հին մէջ՝ Ա­թէն­քի կեդ­րո­նը։ ­Թէ՛ ե­լոյ­թի ըն­թաց­քին, թէ՛ ալ ան­կէ ետք, ­Յանձ­նա­խում­բը պատ­շաճ եւ ազ­դու հա­կազ­դե­ցու­թեամբ պա­խա­րա­կեց ան­բա­ցատ­րե­լի եւ ա­նի­րաւ ո­րո­շու­մին պար­տադ­րու­մը։
­Հա­կա­ռակ նախ­նա­կան խո­չըն­դոտ­նե­րուն ու ար­գել­քին, կա­րե­լի է հաս­տա­տել, թէ կլոր սե­ղա­նի ե­լոյ­թը ու­նե­ցաւ մեծ յա­ջո­ղու­թիւն, ա­պա ար­ձա­գանգ՝ յու­նա­կան մա­մու­լին մէջ։
­Հարկ է հոս նշմա­րել, թէ ներ­կա­նե­րու շար­քին գտնո­ւե­ցան յոյն քա­ղա­քա­կան անձ­նա­ւո­րու­թիւն­ներ, ո­րոնք տա­րի­նե­րու ըն­թաց­քին ցոյց տո­ւած են հա­յա­սէր կե­ցո­ւածք։ Այս կե­ցո­ւած­քը եւ հա­մակ­րան­քը դէ­պի հա­յու­թիւն՝ ան­ցած են նաեւ գործ­նա­կան քայ­լե­րու եւ ի­րա­գոր­ծում­նե­րու բո­վէն։ ­Հե­տե­ւա­բար, ա­նոնց ներ­կա­յու­թիւ­նը ե­կաւ հաս­տա­տե­լու նաեւ ա­նոնց զօ­րակ­ցու­թիւ­նը Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դին եւ ա­նոր ար­դար ձգտում­նե­րուն։
­Ներ­կա­նե­րու թի­ւին մէջ, կա­րե­ւո­րու­թեամբ պէտք է շեշ­տել զգա­լի ներ­կա­յու­թիւ­նը ա­կա­դե­մա­կան շրջա­նակ­նե­րու, մաս­նա­ւո­րա­բար՝ քա­ղա­քա­կան գի­տու­թեանց այժ­մու եւ նախ­կին ու­սա­նող­նե­րու, ո­րոնք բարձ­րա­գոյն կրթա­րան­նե­րու ուս­մանց բա­ժին­նե­րուն մէջ կը զբա­ղին ա­րե­ւե­լա­գի­տու­թեան եւ ­Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­նե­րու վեր­լուծ­ման գի­տա­կան աշ­խա­տան­քով։
Ա­ւե­լի՛ն. կլոր սե­ղա­նի զրոյ­ցին մաս­նակ­ցող վեր­լու­ծա­բան­նե­րու ընտ­րու­թիւ­նը ի սկզբա­նէ ցոյց կու տար ե­լոյ­թի յա­ջո­ղու­թեան նա­խա­տե­սու­թիւ­նը։
Փ­րոֆ. Խ­րիս­թու­տո­լոս Եա­լու­րի­տիս ա­կա­դե­մա­կան ծա­նօթ անձ­նա­ւո­րու­թիւն մըն է, որ քա­ղա­քա­կան գի­տու­թեանց մար­զէն ներս ար­ձա­նագ­րած է կա­րե­ւոր նո­ւա­ճում­ներ՝ յատ­կա­պէս իր գի­տա­կան վեր­լու­ծում­նե­րու, յօ­դո­ւած­նե­րու եւ գիր­քե­րու հա­րուստ ներ­կա­յու­թեամբ մի­ջազ­գա­յին ա­կա­դե­մա­կան աշ­խար­հէն ներս։ ­Ծա­նօթ հա­յա­սէր, ար­դա­րա­միտ եւ խոր վեր­լու­ծող դա­սա­խօ­սը, նաեւ իր զգա­ցա­կան ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րով, կանգ ա­ռաւ մեր ժո­ղո­վուր­դի ար­դար ի­րա­ւունք­նե­րու ձեռք­բեր­ման ի­րա­ւա­ցիու­թեան ու կամ­քին վրայ։
­Յայտ­նու­թիւն մըն էր փրոֆ. Ա­ֆեն­տու­լիս ­Լան­կի­տի­սի ներ­կա­յա­ցու­մը։ Ե­րի­տա­սարդ դա­սա­խօ­սը ցոյց տո­ւաւ, թէ ինք խո­րա­պէս ու­սում­նա­սի­րած է Ար­ցա­խեան հիմ­նա­հար­ցի քա­ղա­քա­կան, ի­րա­ւա­կան եւ մի­ջազ­գա­յին ծալ­քե­րը, ո­րով ան յայտ­նեց, թէ հար­ցը՝ տա­րա­ծաշր­ջա­նի մը խնդի­րը ըլ­լա­լէ ան­դին, ու­նի՛ մի­ջազ­գա­յին տա­րո­ղու­թիւն եւ ար­դա­րօ­րէն հիմ­նո­ւած է հայ ժո­ղո­վուր­դի ան­ժա­ման­ցե­լի եւ պատ­մա­կան ի­րա­ւունք­նե­րուն վրայ։
­Նա­խա­րար տոքթ. ­Լեռ­նիկ ­Յով­հան­նի­սեան, թէ՛ իր նե­րա­ծա­կա­նով, բայց մա­նա­ւա՛նդ կա­տա­րո­ւած հար­ցում­նե­րուն իր պա­տաս­խան­նե­րով՝ ման­րա­մաս­նօ­րէն ներ­կա­յա­ցուց բո­լոր հար­ցե­րը, տա­լով լայն բա­ցատ­րու­թիւն­ներ եւ փաս­տա­ցի տո­ւեալ­ներ Ար­ցա­խի հար­ցի քա­ղա­քա­կան լուծ­ման ար­դա­րա­ցիու­թեան մա­սին։
Հ.Յ.Դ. ­Հայ ­Դա­տի ­Յանձ­նա­խում­բի խօս­նակ ընկ. Ա­րաք­սի Ա­բէ­լեան-­Գո­լա­նեան, իր նե­րա­ծա­կան խօս­քով եւ եր­կար փոր­ձա­ռու­թեամբ, յատ­կան­շա­կա­նօ­րէն սա­տա­րեց զրոյ­ցի ծա­ւալ­ման, հար­ցում­նե­րու բազ­մա­զա­նու­թեան ու ճո­խու­թեան, ինչ­պէս նաեւ տրո­ւած զե­կոյց­նե­րուն ու բա­ցատ­րու­թիւն­նե­րուն ըն­կա­լու­մին՝ հան­դի­սա­տես­նե­րուն կող­մէ։
Ան­վի­ճե­լի ի­րո­ղու­թիւն մըն է, թէ նմա­նօ­րի­նակ այլ ե­լոյթ­ներ Ար­ցա­խի հիմ­նա­հար­ցի ծա­նօ­թաց­ման հա­մար պէտք է ի­րենց շա­րու­նա­կու­թիւ­նը ու­նե­նան՝ ա­ւե­լի յա­ճա­խա­կի կրկնու­մով։ ­Յատ­կա­պէս ­Յու­նաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան եւ ա­կա­դե­մա­կան շրջա­նակ­նե­րուն մօտ ա­զե­րիա­կան յար­ձա­կո­ղա­պաշ­տու­թեան մեր­կա­ցու­մը հե­տե­ւո­ղա­կան կեր­պով տեղ պէտք է գտնէ, հա­կազ­դե­լու հա­մար՝ Ատր­պէյ­ճա­նի նաւ­թա­յին եւ կա­զա­յին միջ-պե­տա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեան ճամ­բով յա­ռաջ մղո­ւած՝ Ար­ցա­խի հար­ցի ջլատ­ման ու ա­նոր ան­կա­խու­թեան կոր­ծան­ման փոր­ձե­րուն։
­Յատ­կան­շա­կան էր փրոֆ. Եա­լու­րա­տի­սի վեր­ջին խօս­քը՝.- «­Գո­յու­թիւն չու­նի հա­մաշ­խար­հին հան­րա­յին կար­ծիք եւ ար­դա­րու­թիւն՝ ինչ­պէս յա­ճախ կ­՚ը­սո­ւի. ա­նոնք ցնո­րա­կան մտա­ծում­ներ են։ ­Հան­րա­յին կար­ծի­քը եւ ար­դա­րու­թիւ­նը կը պար­տադ­րո­ւին մե­ծա­պե­տա­կան ու­ժե­րու կող­մէ միայն։ ­Սա­կայն, հայ ժո­ղո­վուր­դը իր ար­դար պայ­քա­րով եւ մար­տու­նա­կու­թեամբ ցոյց տո­ւած է, թէ իր սե­փա­կան ու­ժե­րով նուա­ճած ու պար­տադ­րած է ար­դա­րու­թիւ­նը՝ մի­ջազ­գա­յին ըն­տա­նի­քին մէջ։
Այս մար­տու­նա­կու­թիւ­նը պէտք է օ­րի­նակ եւ խթան ըլ­լայ՝ թուրք եւ ա­զե­րի քա­ղա­քա­կան, ռազ­մա­կան եւ դի­ւա­նա­գի­տա­կան յար­ձա­կո­ղա­պաշ­տու­թե­նէն տա­ռա­պող այլ ժո­ղո­վուրդ­նե­րու հա­մար եւս»։

ԴԻՏՈՂ