­6 ­Յու­նո­ւար

­6 ­Յու­նո­ւար. ­Սուրբ Ծ­նուն­դի հա­յա­շունչ եւ լու­սա­ւո­րիչ խոր­հուրդն ու ա­ւան­դը Ն.

0
1263

­Խորհր­դան­շա­կան ու բա­րա­ցու­ցա­կան ե­րե­ւոյթ է, որ աշ­խար­հի քրիս­տո­նեայ ժո­ղո­վուրդ­նե­րու մեծ ըն­տա­նի­քէն ներս բա­ցա­ռու­թիւն կազ­մող­նե­րու շար­քին դա­սո­ւե­լու գնով՝ հայ ժո­ղո­վուր­դը ­Յու­նո­ւար 6ին կը տօ­նէ Աս­տո­ւա­ծոր­դու ­Սուրբ Ծ­նուն­դը, մինչ քրիս­տո­նեայ մարդ­կու­թիւ­նը ընդ­հան­րա­պէս ­Դեկ­տեմ­բեր 25ին կ­’ա­ւե­տէ աս­տո­ւա­ծա­յայտ­նու­թիւ­նը ­Յի­սուս Ք­րիս­տո­սի։
­Պատ­ճա­ռը նախ պատ­մա­կան ու աս­տո­ւա­ծա­բա­նա­կան այն ճշմար­տու­թիւնն է, որ ­Յի­սուս Ք­րիս­տո­սի ծնուն­դը պա­տա­հե­ցաւ ­Յու­նո­ւար 6ին եւ հա­մայն Ք­րիս­տո­նեայ Աշ­խար­հը սկզբնա­պէս, դա­րեր շա­րու­նակ, ­Յու­նո­ւար 6ին կը տօ­նէր ­Սուրբ Ծ­նուն­դը։
­Բայց ա­ռա­ւել հիմ­նա­ւոր պատ­ճառ է նաեւ այն, որ հայ ժո­ղո­վուր­դին հա­մար ազ­գա­յին իր ինք­նա­հաս­տատ­ման գրա­ւա­կա­նը ե­ղած է նոյ­նինքն քրիս­տո­նէու­թեան հա­յա­ցու­մը եւ, այդ հի­ման վրայ, հա­յոց ազ­գա­յին հա­ւատ­քի ու ազ­գա­յին ե­կե­ղեց­ւոյ ար­մա­տա­ւոր­ման ծա­ռա­յած է ­Սուրբ Ծ­նուն­դը ­Յու­նո­ւար 6ին տօ­նե­լու հայ­կա­կան ա­ւան­դոյ­թը։
­Նոյն այդ հիմ­նա­ւո­րու­մով կը բա­ցատ­րո­ւի նաեւ պատ­մա­կան այն փաս­տը, թէ ին­չո՛ւ հայ ժո­ղո­վուր­դը հան­դի­սա­ցաւ ա­ռա­ջին ազ­գը, որ Ք­րիս­տո­նէու­թիւ­նը հռչա­կեց պե­տա­կան կրօն եւ մին­չեւ վեր­ջին շունչ պայ­քա­րե­ցաւ ազ­գա­յին իր հա­ւատ­քին ու ե­կե­ղեց­ւոյ պաշտ­պա­նու­թեան հա­մար։
Իբ­րեւ ՀԱՅ ապ­րե­լու, գո­յա­տե­ւե­լու եւ զար­գա­նա­լու մեր ազ­գա­յին պայ­քա­րին գլխա­ւոր զէն­քե­րէն ու զրահ­նե­րէն մէ­կը, ե­թէ ոչ գլխա­ւո­րը հան­դի­սա­ցաւ քրիս­տո­նէու­թեան հա­յա­ցու­մը։
Ազ­գա­յին մեր այս ա­ռանձ­նա­յատ­կու­թեան գե­րա­գոյն վկա­յու­թիւ­նը ե­ղաւ ­Վար­դա­նանց մղած սրբա­զան պա­տե­րազ­մը։ ­Հայ­կա­կան զօր­քի պար­տու­թեամբ ա­ւար­տած ճա­կա­տա­մարտ մը, որ սա­կայն ան­սա­սան վէ­մը դար­ձաւ բա­րո­յա­կան յաղ­թա­նա­կի՝ ի­մա­ցեալ մա­հով ան­մա­հու­թիւ­նը նո­ւա­ճե­լու հայ­կա­կան կեն­սա­փի­լի­սո­փա­յու­թեան։
Այս բո­լոր ա­ռում­նե­րով՝ ­Յի­սուս Ք­րիս­տո­սի ­Սուրբ Ծ­նուն­դը ­Յու­նո­ւար 6ին տօ­նե­լով, հայ ժո­ղո­վուր­դը կը վե­րա­նո­րո­գէ ոչ միայն Ազ­գա­յին իր ­Հա­ւատ­քը, այ­լեւ՝ ազ­գա­յին ինք­նա­հաս­տատ­ման եւ ամ­բող­ջա­կան ա­զա­տագ­րու­թեան իր հա­զա­րա­մեակ­նե­րու եր­թը։
­Պատ­մա­կան եւ աս­տո­ւա­ծա­բա­նա­կան տե­ղե­կան­քի ու հիմ­նա­ւո­րում­նե­րու կար­գով՝ կ­’ար­ժէ նաեւ նշել, որ քրիս­տո­նէու­թեան տա­րած­ման սկզբնա­կան շրջա­նին, մին­չեւ 300ա­կան­նե­րը, քրիս­տո­նէու­թիւ­նը ըն­դու­նած ժո­ղո­վուրդ­ներն ան­գամ շա­րու­նա­կե­ցին պահ­պա­նել հե­թա­նո­սա­կան տօ­նե­րու ի­րենց ազ­գա­յին ա­ւան­դու­թիւն­նե­րը։
Աս­տո­ւած­նե­րու ծննդեան օ­րեր տօ­նե­լու հե­թա­նո­սա­կան ա­ւան­դու­թիւն­նե­րը եր­կար ժա­մա­նակ շա­րու­նա­կուե­ցան եւ, հասկ­նա­լիօ­րէն, դա­տա­պար­տան­քի ար­ժա­նա­ցան քրիս­տո­նէու­թեան ա­ռա­ջին քա­րո­զիչ­նե­րուն կող­մէ։ Ք­րիս­տո­նէու­թիւ­նը ոչ միայն բա­նադ­րեց հե­թա­նո­սա­կան, բար­բա­րո­սա­կան եւ ա­նաս­տո­ւա­ծեան այդ սո­վո­րու­թիւն­նե­րը, այ­լեւ դա­րեր ամ­բողջ ընդ­դի­մա­ցաւ ու պայ­քա­րե­ցաւ նաեւ Ք­րիս­տո­սի ծննդեան օ­րը տօ­նե­լու փոր­ձե­րուն դէմ։
­Բայց այդ պայ­քա­րը ա­պար­դիւն ան­ցաւ։ ­Սո­վո­րու­թեան եւ ա­ւան­դու­թեան ոյ­ժը յաղ­թեց։ Ք­րիս­տո­նեայ ա­ռա­ջին աս­տո­ւա­ծա­բան­նե­րը սկսան ու­սում­նա­սի­րել ու քննար­կել ­Յի­սուս Ք­րիս­տո­սի բնա­խօ­սա­կան ծննդեան ճշգրիտ թո­ւա­կա­նը՝ յա­տուկ կա­րե­ւո­րու­թիւն ըն­ծա­յե­լով Աս­տո­ւա­ծոր­դու ­Յայտ­նու­թեան եւ Մկր­տու­թեան թո­ւա­կան­նե­րու ճշգրտու­մին։
Այս­պէ՛ս, 200 թո­ւին, Կ­ղե­մէս Ա­ղեք­սանդ­րիա­ցին յայտ­նա­գոր­ծեց, որ ­Մա­րիամ Աս­տո­ւա­ծա­ծի­նը յղա­ցած էր ­Մարտ 25ին եւ, հե­տե­ւա­բար, ­Յի­սու­սի բնա­խօ­սա­կան ծննդեան թո­ւա­կան ճշդեց ­Դեկ­տեմ­բե­րի 25ը։ Իսկ ­Յու­նո­ւար 6ը նշա­նա­կեց իբ­րեւ Ք­րիս­տո­սի մկրտու­թեան օ­րը։
­Բայց ա­տե­նի քրիս­տո­նեա­նե­րու մեծ մա­սին հետ, հայ ժո­ղո­վուր­դը եւս չըն­դու­նեց ­Յի­սու­սի ծնունդն ու մկրտու­թիւ­նը ի­րար­մէ ան­ջատ տօ­նե­լու գա­ղա­փա­րը եւ, փո­խա­րէ­նը, մին­չեւ 5րդ ­դար, հին աշ­խար­հի քրիս­տո­նեա­նե­րու մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը ­Յու­նո­ւար 6ին տօ­նեց ­Սուրբ Ծ­նուն­դը՝ միաց­նե­լով Աս­տո­ւա­ծա­յայտ­նու­թեան եւ Մկր­տու­թեան տօ­նե­րը։
Հ­նա­գոյն ար­ձա­նագ­րու­թեանց հա­մա­ձայն՝ ­Սուրբ Ծ­նուն­դի ա­ռա­ջին տօ­նա­կա­տա­րու­թիւ­նը տե­ղի ու­նե­ցած է 336 թո­ւի ­Դեկ­տեմ­բեր 25ին, Հ­ռո­մի մէջ։ Իսկ քրիս­տո­նէա­կան ա­ռա­ջին պաշ­տօ­նա­կան տօ­նը ար­ձա­նագ­րո­ւած է ­Յու­նո­ւար 6ին, 361 թո­ւա­կա­նին եւ ե­ղած է Աս­տո­ւա­ծա­յայտ­նու­թեան (Epiphany) տօ­նը։ 451 թո­ւա­կա­նին, ­Քաղ­կե­դո­նի մէջ գու­մա­րո­ւած քրիս­տո­նէա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րու 4րդ ­տիե­զե­րա­կան ժո­ղո­վին, ­Սուրբ Ծ­նուն­դը ­Դեկ­տեմ­բեր 25ին տօ­նե­լու Հ­ռո­մի պար­տադ­րած կայ­սե­րա­կան պա­հան­ջը երկ­փեղ­կում ա­ռա­ջա­ցուց։ ­Թե­րեւս փա­կա­գիծ բա­ցող ման­րա­մաս­նու­թիւն է, այ­սու­հան­դերձ ան­տե­սել կա­րե­լի չէ այն պատ­մա­կան փաս­տը, որ ա­տե­նին՝ ­Դեկ­տեմ­բեր 25ին հռո­մէա­ցիք կը տօ­նէին ի­րենց Ա­րե­ւի աս­տու­ծոյ տօ­նը եւ կայ­սե­րա­կան Հ­ռո­մը, քրիս­տո­նէու­թեան պե­տա­կան կրօն հռչա­կու­մը իր հպա­տակ­նե­րուն ըն­դու­նե­լի դարձնե­լու հա­մար, քա­ղա­քա­կան ա­ռանձ­նա­յա­տուկ պատ­ճառ­ներ ու­նէր պնդե­լու ­Սուրբ Ծ­նուն­դը ­Դեկ­տեմ­բեր 25ին տօ­նե­լու պա­հան­ջին վրայ։
Ա­մէն պա­րա­գա­յի, ­Քաղ­քե­դո­նի այդ ­Ժո­ղո­վին, Ա­րե­ւե­լեան Ե­կե­ղե­ցի­նե­րը կառ­չած մնա­ցին Աս­տո­ւա­ծա­յայտ­նու­թեան եւ ­Սուրբ Ծ­նուն­դի տօ­նե­րը միաց­նե­լու եւ միեւ­նոյն օ­րը՝ ­Յու­նո­ւար 6ին տօ­նե­լու ի­րենց ա­ւան­դու­թեան։ Այդ թո­ւա­կա­նէն աս­դին, ա­հա՛ ա­ւե­լի քան 16 դա­րէ ի վեր, հայ ժո­ղո­վուր­դը կը շա­րու­նա­կէ հա­ւա­տա­րիմ մնալ ­Սուրբ Ծ­նուն­դը ­Յու­նո­ւար ­Վե­ցին տօ­նե­լու իր ա­ւան­դու­թեան, մա­նա­ւանդ որ, ըստ մեր պատ­մա­բան­նե­րուն, Տր­դատ թա­գա­ւո­րը եւ պաշ­տօ­նա­պէս ա­ռա­ջի­նը քրիս­տո­նեու­թիւն ըն­դու­նած այլ ան­ձինք Գ­րի­գոր ­Լու­սա­վո­րի­չի կող­մէ, ­Բա­գա­ւա­նի մէջ, Ք­րիս­տո­նեայ մկրտո­ւե­ցան ճիշդ Աս­տո­ւա­ծա­յայտ­նու­թեան ա՛յդ օ­րը։
Ք­րիս­տո­սի Ծնն­դեան եւ Մկր­տու­թեան միա­ցեալ այս տօ­նը, հայ ժո­ղո­վուր­դի կեան­քին մէջ, ե­կե­ղե­ցա­կա­նին զու­գա­հեռ միշտ ալ ու­նե­ցած է հա­մա­ժո­ղովրդա­կան տօ­նախմ­բու­թեան բնոյթ։
­Տօ­նին նա­խոր­դող շա­բա­թը պահք է մեր ժո­ղո­վուր­դին հա­մար եւ, սկզբնա­կան դա­րե­րէն իսկ, հա­յե­րը ­Նոր ­Տա­րո­ւան ի­րենց սե­ղան­նե­րը զար­դա­րած են պա­սուց կե­րա­կուր­նե­րով։
­Պահ­քի այդ շաբ­թո­ւան ըն­թաց­քին ըն­դու­նո­ւած է քիչ աշ­խա­տիլ, ո­րո­շա­կի ծանր գոր­ծե­րէ բո­լո­րո­վին հրա­ժա­րիլ։ ­Յու­նո­ւար մէ­կէն մին­չեւ վեց, հա­յոց օ­ջախ­նե­րէն կրա­կը ան­մար պէտք է մնայ։
­Յու­նո­ւար հին­գին, հա­յոց ե­կե­ղե­ցի­նե­րուն մէջ տե­ղի կ­’ու­նե­նայ ե­րե­կո­յեան ժա­մեր­գու­թիւն, որ­մէ յե­տոյ մաս­նա­կից­նե­րը ի­րենց տու­նե­րը կը տա­նին այն­քան թո­ւով վա­ռած մոմ, ինչ­քան ըն­տա­նի­քի ան­դամ ու­նին։ Ե­կե­ղե­ցիէն տուն վե­րա­դառ­նա­լէ եւ ­Սուրբ Ծնն­դեան ա­ւե­տի­սը ի­րա­րու փո­խան­ցե­լէ ետք, ­Պահ­քը կը բա­ցո­ւի եւ մո­մե­րու լոյ­սին տակ ամ­բողջ ըն­տա­նի­քը կը բո­լո­րո­ւի նա­հա­պե­տա­կան սե­ղա­նին շուրջ։ Այդ ե­րե­կոն մեր ժո­ղո­վուր­դը կ­’ա­նո­ւա­նէ ­Թա­թախ­ման ե­րե­կոյ։ ­Սե­ղա­նին վրայ դրո­ւած կ­’ըլ­լան սի­սե­ռով ու չոր բան­ջա­րե­ղէ­նով ա­պուր (­Մա­րիա­մայ ճաշ), խա­շիլ, ձկնա­յին ճա­շա­տե­սակ­ներ, այ­լա­զան փի­լաւ­ներ, ծննդեան յայտ­նի փախ­լա­վան։
­Հայ­կա­կան ո­րոշ շրջան­նե­րու մէջ, յա­տուկ Ս. Ծննդեան տօ­նին հա­մար, ամ­բողջ տա­րին ա­նա­սուն ալ կը խնա­մեն (գառ, ու­լիկ, հորթ) եւ տօ­նի նա­խօ­րեա­կին կը մոր­թեն։ Ընթ­րի­քէն ա­ռաջ, տան մէջ խունկ կը վա­ռեն՝ չար ո­գի­նե­րուն ու սա­տա­նա­յի ազ­դե­ցու­թիւ­նը չէ­զո­քաց­նե­լու հա­մար։ Ա­ւան­դու­թիւն է, նաեւ, որ սպի­տակ շա­պիկ հա­գած պա­տա­նի­նե­րու՝ Ք­րիս­տո­սի Ծ­նունդն ա­ւե­տող խում­բե­րը շրջին տու­նէ տուն եւ ա­ւե­տիս­ներ եր­գեն։ Իսկ ­Յու­նո­ւար վե­ցին, ­Սուրբ Ծնն­դեան յա­տուկ ­Պա­տա­րա­գէն ետք, կը կա­տա­րո­ւի ­Յոր­դա­նան գե­տին մէջ Ք­րիս­տո­սի մկրտու­թիւ­նը խորհր­դան­շող ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը («Ջ­րօրհ­նէք» կամ «­Խա­չը ջու­րը նե­տել»)։ ­Քա­հա­նայ ­Հայ­րը, հա­ւա­քո­ւած ժո­ղո­վուր­դի ներ­կա­յու­թեան, խա­չը կը նե­տէ ջու­րը եւ միւ­ռոն կը կա­թեց­նէ ջու­րին մէջ։ Այդ հրա­շա­գործ ջու­րէն հա­ւա­տա­ցեալ ժո­ղո­վուր­դը տուն կը տա­նի, որ­պէս­զի օգ­տա­գոր­ծէ հի­ւան­դու­թեանց ու ան­յա­ջո­ղու­թեանց դէմն առ­նե­լու հա­մար. օրհ­նո­ւած այդ ջու­րը կը պա­հո­ւի մին­չեւ յա­ջորդ տա­րո­ւան ­Սուրբ Ծ­նուն­դի տօ­նը։ Երբ միւ­ռո­նը, ջու­րիին մէջ կա­թեց­նե­լէ յե­տոյ, կը տա­րա­ծո­ւի ջու­րի ե­րե­սին, կը նշա­նա­կէ ու­րեմն, որ նոր տա­րին ա­ռատ եւ բա­րե­կե­ցիկ պի­տի ըլ­լայ։ ­Խա­չը ջու­րը նե­տե­լու պա­հը եւս կը վե­րա­ծո­ւի շքեղ տօ­նախմ­բու­թեան ա­ռի­թի։ Իսկ ­Խա­չը ջու­րէն հա­նե­լու պա­տո­ւա­ւոր շնոր­հը կ­’ըն­ծա­յո­ւի ե­կե­ղեց­ւոյ ­Խաչ-քա­ւո­րին։ ­Հայ­կա­կան ա­ւան­դու­թեան հա­մա­ձայն՝ Ջ­րօրհ­նէ­քէն ետք տա­րո­ւան օ­րե­րը կը սկսին եր­կա­րիլ, ա­րե­ւը կը սկսի յա­ւե­լեալ ուժ հա­ւա­քել. աշ­խար­հի լոյ­սը կը շա­տա­նայ, խա­ւարն ու մու­թը կը սկսին հիւ­ծիլ….
Եւ կեան­քը նոր թափ կ­’առ­նէ, կը բուր­վա­ռին մեր այս հին աշ­խար­հի նոր մար­դոց յոյ­սերն ու հա­ւատ­քը։
­Սուրբ Ծնն­դեան տօ­նին ըն­դա­ռաջ՝ քրիս­տո­նէու­թեան հա­յաց­ման խոր­հուրդն ու ա­ւան­դը լա­ւա­գոյնս կը խտաց­նէ մե­ծա­տա­ղանդ մեր բա­նաս­տեղծ­նե­րէն ­Վա­հան ­Թէ­քէեան՝ իր «Ե­կե­ղե­ցին ­Հայ­կա­կան» բա­նաս­տեղ­ծու­թեան հե­տե­ւեալ վկա­յու­թեամբ.-

Ե­կե­ղե­ցին ­Հայ­կա­կան բար­ձըր բե՛րդն է հա­ւատ­քին
Իմ պա­պե­րուս` որ հո­ղէն զայն քար առ քար հա­նե­ցին
Եւ եր­կին­քէն ի­ջու­ցին զայն ցօղ առ ցօղ, ամպ առ ամպ
Ու թա­ղո­ւե­ցան ա­նոր մէջ հան­դար­տու­թեամբ, հե­զու­թեամբ…